هشدار
راه تاویل و باطن قرآن، برای همگان باز نیست و چون صراط مستقیمی است که از شمشیر باریکتر و از مو نازکتر است. راه باطن، از طریق ظاهر قرآن میگذرد و از زبان راسخان در علم و مطهرون اعتبار مییابد، چنان نیست که هرکس هر چه دل تنگش بخواهد بگوید و به حساب باطن و تاویل قرآن واریز کند، در جایی که به اتفاق و اجماع مسلمانان، تفسیر به رای و تحریف معنوی قرآن ممنوع است، نمیتوان هر ادعایی را تفسیر باطن وانمود، نمود و آنچه دستاویز برخی فرقهها است و به اسم اهل حق یا باطنیه یا نصیریه و... معروف است، تفسیر باطن قرآن نیست.
نمونه ای از تفسیر باطن
«احسان»، علی علیه السلام است. از ابن عباس روایت است که: اولین کسی که از زیور بهشت میپوشد، حضرت ابراهیم علیه السلام است، به برکت مقام خلت و دوستیش. پس از او حضرت محمدصلی الله علیه وآله است. زیرا او برگزیده و صفوةالله است. سپس حضرت علی علیه السلام است و در آیه :
انالله یامر بالعدل و الاحسان (53) »
عدل رسول الله صلی الله علیه وآله و احسان علی علیه السلام است.
و در ادامه آیه:
«والذی جاء بالصدق»، رسول الله است «وصدق به»، علی علیه السلام است. (54)
علی علیه السلام بزرگترین آیت الهی
در تفاسیر روایی در زیر برخی آیه ها که از نشانه ها و آیات الهی سخن رفته، مثل آیه شریفه :
«وقال الذین لایعلمون لولا یکلمناالله او تاتینا آیة کذلک قالالذین من قبلهم مثل قولهم تشابهت قلوبهم قد بینا الآیات لقوم یوقنون (55) »
آمده است که بزرگترین آیت الهی علی علیه السلام است. و از خود حضرت علی علیه السلام هم روایت شده:
«مالله آیة اکبر منی»
برای خداوند آیتی بزرگتر از من نیست. (56)
ابن قولویه در کامل الزیارات از حضرت صادقعلیه السلام ضمن روایتی نقل میکند،
چه آیتی بزرگتر از ما است؟
علی علیه السلام قرآن ناطق
کتاب شریف کافی از حضرت کاظم علیه السلام روایت میکند که آیه 2 سوره دخان:
«حم والکتاب المبین»
«حم» حضرت محمدصلی الله علیه وآله و «الکتاب المبین» امیرالمؤمنین علیه السلام است.
در تفسیر قمی نیز زیر آیه بالا از امام باقرعلیه السلام روایت شده:
«الکتاب امیرالمؤمنین علیه السلام است» (57)
«الساعة» علی علیه السلام است
در تفسیر قمی (ج 2، ص 112) زیر آیه 11، سوره فرقان:
«بل کذبوا بالساعة» آمده است، یعنی علی علیه السلام را تکذیب کردند.
اگر صحت اینگونه احادیث ثابت شود میتواند از بابت تفسیر باطن شمرده شود.
«ماء معین» امام علیه السلام است
زیر آیه شریفه:
«قل ارایتم ان اصبح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماء معین (58) ».
اگر آب شما فرو رود، چه کسی برای شما آب گوارا میآورد؟
روایاتی چند رسیده است که آیه درباره حضرت مهدی علیه السلام و فرو رفتن ماء معین غیبت آن حضرت است.
استاد معرفت - دام عزه- با توضیحات مناسب و نقل دو روایت «ماء معین» را به علم امام که همچون آب حیاتبخش است تفسیر کرده و این تفسیر را نوعی گرایش به تفسیر باطن با دلالت فحوای عام دانسته است. مضمون حدیث حضرت باقرعلیه السلام در این جا چنین است:
«اذا فقدتم امامکم فلم تروه فماذا تصنعون»
هنگامی که دست شما از دامن امامتان کوتاه شد و او را ندیدید چه میکنید؟
حضرت رضاعلیه السلام میفرماید:
«ماؤکم: ابوابکم الائمة، و الائمة: ابوابالله، فمن یاتیکم بماء معین، ای یاتیکم بعلم الامام». (59)
منظور از «ماؤکم» امامان، باب های شمایند، و ائمه ابواب خدایند پس جمله «فمن یاتیکم بماء معین» یعنی چه کسی علم امام را برای شما میآورد. (60)