صرف نظر از وظایف پلیس، دولت و ارگان‌های اجتماعی، هر یک از افراد نیز به لحاظ ضرورت پیشگیری باید در هر شرایطی اقدام به حفظ حریم شخصی خود نمایند. مهمترین اقدامات در راستای حفظ حریم شخصی در فضای مجازی شامل موارد زیر است؛
-افزایش آگاهی: کاربران و خانواده‌ها باید سعی نمایند در حد ممکن اطلاعات خود را در خصوص تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی افزایش دهند.
-دقت و تأمل قبل از بارگذاری اطلاعات و یا تصاویر در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی: دقت داشته باشید که بارگذاری هرگونه عکس شخصی در هر گروه یا صفحه خصوصی می‌تواند منجر به پخش آن در کل فضای مجازی گردد.
-انتخاب گذرواژه مناسب: سعی کنید از گذرواژه‌ها یا همان پسورد مناسب، ترکیبی و پیچیده که حداقل 10 کاراکتر شامل حرف بزرگ، حرف کوچک، عدد و علامت باشد استفاده کنید.
-آنتی ویروس: از آنتی ویروس‌های مطمئن، اصلی و بروز استفاده نمایید.
-رمزگذاری داده‌ها: در صورتی که داده‌های مهم مانند عکس‌های خصوصی و یا اطلاعات بانکی دارید می‌توانید با استفاده از ابزارهای مختلف مانند bitlocker، winrar و ... آنها را فشرده و قفل کنید.
-نصب نرم‌افزار از سایت‌های معتبر: نرم‌افزارها را از سایت‌ها و برنامک‌های معتبر مانند درسا بازار که اعتبار آن‌ها مورد تأیید است، دانلود نمایید. همچنین در نصب این نرم‌افزارها سطح دسترسی‌هایی که برای شروع به کار نیاز دارند را بررسی کنید.
-به‌کارگیری برنامه‌های ضد جاسوسی: جاسوس افزارها در پی جمع‌آوری اطلاعات رایانه یا موبایل شما می‌باشند که ممکن است خودشان را در یک نرم‌افزار محبوب مانند تلگرام مخفی نمایند. برای مقابله با جاسوس‌افزارها که امروزه در فضای مجازی همه‌گیر شده‌اند، نصب برنامه‌های ضد جاسوسی بسیار ضروری است.
-تنظیمات امنیتی تلفن همراه و رایانه: هر ابزاری دارای تنظیماتی است که اگر درست انجام نشود امکان سودجویی را برای کلاهبرداران فراهم می‌کند. remote desktop از جمله این تنظیمات است.
-تهیه نسخه پشتيبان: برای اطمینان از اینکه اطلاعات شما در امنیت می‌باشد، بهتر است از تمام داده‌های خود پشتیبان تهیه کرده و آن را در فضایی مستقل مانند یک حافظه یا رایانه جداگانه ذخیره نمایید.
-آموزش به کودکان: با توجه به اینکه در حال حاضر کودکان بیشتر متمایل به بازی‌های آنلاین می‌باشند و ممکن است در این حین طعمه افراد سودجو گردند، لازم است که به طور کامل آموزش ببینند. علاوه بر این می‌توان اقدام به تعیین قوانین خاصی برای آنها نمود تا بدانند که هرگز نباید اطلاعات و عکس‌های شخصی خود را در فضای مجازی منتشر کنند.
-برای آنلاین بودن خود محدودیت تعیین نمایید: نیازی نیست همیشه آنلاین باشید. برای خود و فرزندانتان وقت خاص و محدودی برای برخط بودن تعیین نمایید.
-وبگردی با هدف: وبگردی بی‌هدف علاوه بر آسیب‌هایی که دارد، ممکن است شما را به سمت افراد سود‌جو و پلیس هدایت نماید. در فضای مجازی با هدف باشید.
-استفاده از دیواره آتش: پیکربندی فایروال خود را به دقت انجام دهید تا از نفوذ به رایانه‌تان جلوگیری شود.
-لینک‌های مبهم: به هیچ وجه در شبکه‌های اجتماعی، چت‌روم‌ها و ... روی لینک‌هایی که از آن‌ها مطمئن نیستید کلیک نکنید.
-ایمیل‌های ناشناس: سعی کنید ایمیل‌های ناشناس را باز نکرده و همچنین لینک‌های درون آن را باز نکنید.
-از پر کردن فرم‌هایی که از شما اطلاعات مهم و شخصی می‌خواهند پرهیز کنید.
جمع‌بندی:
۷۸ درصد سارقین و مجرمین سایبری اطلاعات مربوط به قربانیان خود را از طریق جمع‌آوری اطلاعات شخصی آنها که قبلاً منتشر کرده‌اند، به دست می‌آورند، پس مراقبت از حریم خصوصی و حفظ اسرار و اطلاعات مهم با ارزش به ما کمک می‌کند تا گرفتار مجرمین و تبهکاران سایبری نشویم و بتوانیم از این فضا و محیط به صورت امن و سالم استفاده کنیم.
افزایش مهارت، آگاهی، خودکنترلی و مراقبت از رفتارهای اینترنتی می‌توانند بخش زیادی از تهدیدات موجود علیه حریم خصوصی ما را خنثی کند.

تهیه‌شده در گروه محتوایی درسا- علی‌محمد رجبی

اگر شما هم بیننده سریال «محله گل و بلبل 3» بوده اید، حتماً دیده اید که اعتیاد به فضای مجازی ممکن است چه بلایی سر ما بیاورد! درست مثل امید جهان که تبلت به دستش چسبیده بود، احساس می‌کنیم که دست‌های ما هم به گوشی چسبیده است! در حقیقت آن قدر به فضای مجازی می‌چسبیم، که از یک جایی به بعد فضای مجازی ما را رها نمی کند. این خطر در مورد همه آدمها هست و صرفاً بزرگترها نیستند. تصور کنید اگر یک کودک یا نوجوان، به تبلتش معتاد بشود، سبک زندگی‌اش به طرز ناامیدکننده‌ای تغییر می‌کند. اعتیاد به اینترنت می‌تواند از یک دانش‌آموز درس‌خوان و رتبه اول، یک حسن کچل تنبل و بیعار بسازد! و نقشه چیدن سیب‌ها تا دم در حمام را باید اجرا کنیم!

"نداشتن هدف"، دلیل اصلی اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی
اولین دلیلی که به اینترنت معتاد می‌شویم این است که برای فعالیت در اینترنت، زمانی تعیین نمی کنیم! و شاید اساساً برای استفاده از اینترنت، هدفی نداریم. صرفاً می‌رویم که پست‌ها و مطالبی که در اینترنت هستند، ما را سرگرم کنند. هر طور شده سعی می‌کنیم که فقط چند دقیقه در فضای مجازی بچرخیم و بعد به کارهایمان برسیم. چند دقیقه، تبدیل به چند ساعت می‌شود. و این چند ساعت‌ها، مدام تکرار می‌شود تا جایی که چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم که تمام وقت خالی روزهایمان را فضای مجازی هدر داده است. وقت‌هایی که می‌توانستیم به کارهای مفیدتری بپردازیم. حتی اگر قرار نبود کاری انجام بدهیم، می‌‎توانستیم سرگرمی‌های بسیار مفیدتری داشته باشیم و از فضای مجازی هم استفاده کرده باشیم.

"توهم دانش"؛ خطری که باید مراقب آن بود
مطالعه کردن، یکی از سرگرمی هایی است که ما فراموش می‌‎کنیم. بیشتر وقتی که در فضای مجازی می‌‎گذاریم، احتمالاً خواندن مطالب کوتاهی است که به عنوان کپشن یا مطالب کوتاه در شبکه های اجتماعی منتشر شده اند. خیلی کم پیش می‌‎آید که حتی سری به سایت های معتبر بزنیم و یک مطلب طولانی را مطالعه کنیم.
دلیلی که این باعث می‌‎شود فضای مجازی ما را به بیراهه ببرد نیز همین است. تصور می‌‎کنیم با خواندن یک مطلب کوتاه، یک ویدیوی یک یا چند دقیقه ای، دنبال کردن یک صفحه آموزشی یا خواندن مطالب کوتاه و ناقص، می‌‎توانیم دانش کاملی از یک موضوع به دست بیاوریم. در حالی که اینها، فقط توهمی از دانش هستند.
مطالب آموزشی کوتاهی که در شبکه های اجتماعی می‌‎خوانیم، صرفاً مسیر را برای ما روشن می‌‎کند. برای این که دانش بهتری به دست بیاوریم، باید سراغ مطالعه کتاب های مناسب و مطالب طولانی تر باشیم.

استفاده از برنامک‌های آموزشی؛ راه حل جایگزین برای کودکان
کم کم باید به دنبال جایگزینی مناسب برای شبکه های اجتماعی باشیم. مخصوصاً برای کودکان، گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی، می‌‎تواند باعث مواجه شدن با خطراتی بشود که آمادگی‌اش را ندارند. برای کودک این خطرات، چندان شناخته شده نیستند. اما در صورتی که به استفاده از فضای مجازی علاقه دارند، استفاده از برنامک های مخصوص به خودشان، راه حل جایگزین است.
درسابازار، به کودکان این فرصت را می دهد که برنامک های مرتبط با خودشان را پیدا و دانلود کنند. به احتمال خیلی زیاد کودکان از گوشی های اندروید استفاده می کنند و درسابازار هم یک بازار مخصوص برنامک های اندرویدی است.
دسته بندی های درسابازار به گونه ای است که هر کودک یا نوجوانی با هر سلیقه ای می تواند برنامک مورد علاقه اش را پیدا کند. این دسته بندی ها شامل «داستان صوتی»، «کارتون های جذاب روز»، «برنامک های آموزشی» و... بازی های سرگرم کننده و آموزنده است.

مصطفی مردانی

اگر تا دیروز فقط بزرگترها مخاطب فضای مجازی بوده اند، این روزها نوجوانان و حتی کودکان هم علاقه دارند که از اینترنت استفاده کنند. از آن جایی که فضای مجازی فواید و مزایای بسیاری دارد، این میزان علاقه چندان بی دلیل نیست. اما هر از گاهی، بعضی از اتفاقات و ماجراهای دردناک فضای مجازی، نگاه‌های منفی را نسبت به این فضا افزایش می‌دهد. در این گونه موارد، والدین نمی‌دانند که به مزایای فضای مجازی نگاه کنند یا به خطراتش؟ و اگر قرار است کودک یا نوجوان آنها هم از این فضا استفاده کند، چه طور آن را مدیریت و راهنمایی کنند. همه این سوالات، باعث می‌شود که ترس والدین پابرجا بماند تا جایی که حتی خودشان هم استفاده از اینترنت را محدود می‌کنند. اما واقعاً فضای مجازی این قدر ترسناک است؟

افزایش استفاده روزمره از اینترنت و فواید بالایی که دارد، باعث شده است که کمتر به نوع استفاده‌مان از فضای مجازی فکر کنیم. گاهی این قدر نسبت به فواید این فضا اغراق می‌شود که دل کندن از گوشی و تبلت و لپ‌تاپ سخت می‌شود. هر لحظه دوست داریم که به این فضا متصل باشیم. جوری به این فضا اعتیاد پیدا می‌کنیم که انگار اگر اینترنتمان قطع بشود، نفسمان هم قطع می‌شود! اینترنت مفید و موثر است، بسیاری از کارهای ما را جلو می‌اندازد، انجام خیلی از کارهای روزانه را سریع تر می‌کند، اما نباید یادمان برود، اینترنت هم مثل هر چیز دیگری، یک ابزار است. قرار نیست همه چیز باشد.

اعتباد به اینترنت به کودک و نوجوان منتقل می‌شود

نگاه کودک و نوجوان به والدینش است. وقتی می‌بیند که پدر یا مادرش یا هر دو، ساعت‌های زیادی را غرق در گوشی یا لپ‌تاپ خود هستند، دوست دارند از این رفتار تقلید کنند. این که شما چه طور از این ابزار استفاده می‌کنید برای آنها مهم نیست. کودکان و نوجوانان فقط رفتار شما را تقلید می‌کنند، آن هم به شیوه خودشان.
شاید شما فقط در حال ارتباط با دوستان و اقوام خود هستید، در حال استفاده از یک برنامه مفید آموزشی هستید، اما کودک و نوجوان این رفتار شما را نمی‌بیند. او فقط محرومیتش را از والدینش می‌بیند. این رفتار، به او هم منتقل می‌شود و تلاش می‌کند که همان رفتار را برای تلافی کردن این محرومیت، تکرار کند.

ساعت بدون اینترنت داشته باشیم!

یکی از بهترین راهکارهایی که می‌تواند به افزایش تعامل بین والدین و فرزندان منجر بشود، ساعاتی است که همه دور همدیگر جمع می‌شوند. قدیم‌‌ترها همه خانواده سر سفره شام جمع می‌شدند و با هم صحبت می‌کردند. یا حداقل زمانی را برای دور هم بودن خودشان تعیین می‌کردند. اما با گذشت نسل‌ها، کم کم این رسم قدیمی کمرنگ شده و فاصله بین والدین و فرزندان نیز بیشتر شده است. گاهی شده که حتی سر میز شام هم، دست از اینترنت برنمی‌داریم و سرمان توی گوشی است.
می توانیم ساعتی را بدون فضای مجازی تعیین کنیم. که شامل شام خوردن، بازی کردن، و تعامل با همدیگر باشد. مشکلات زیادی هستند که با صحبت کردن و ارتباط برقرار کردن بین اعضای خانواده حل می‌شود. بخشی از این مشکلات هم می‌تواند به فضای مجازی مرتبط باشد. اما بهتر است در این مدت، از سرگرمی‌های دیگری مثل کتاب خواندن دورهمی، بازی‌های دسته جمعی و... استفاده کنیم که باعث بهبود رابطه‌ها در خانواده‌ها می‌شود.
صمیمیت بین والدین و فرزندان باعث می‌شود که آسیب‌های بیرونی کمتری به آنها وارد شود و مشکلاتشان را با پدر و مادرهایشان مطرح کنند. مطرح شدن مشکلات باعث می‌شود که آسیب‌ها لحظه به لحظه کمتر شود.

محتوای مفید را به کودکانتان معرفی کنید

ابزارهای مفیدی وجود دارند که خیال پدر و مادرها را تا حدی راحت می‌کند. یکی از این ابزارها، دنیای درسا است. دنیای درسا، یک برنامک محافظتی اندرویدی است که روی گوشی پدر و مادرها نصب می‌شود. پدر و مادرها می‌توانند دنیای درسا را فعال کنند و بعد آن را دست کودکشان بدهند.
با فعال شدن دنیای درسا، برنامک‌های مجاز کودکان را باز می‌گذارید و بقیه خود به خود بسته می‌مانند. مدت زمان استفاده کودک از فضای مجازی را تعیین می‌کنید (حداکثر دو ساعت) و بعد گوشی را در اختیار آنان قرار می‌دهید. این برنامک کمک می‌کند که رفتارهای خطرناک دیگر کاربران، آسیب کمتری به کودک بزند و والدین نیز در جریان خطرات احتمالی آنها قرار بگیرند. برای دریافت و نصب دنیای درسا کافی است، عدد 84 را به 3003 پیامک کنید یا از طریق لینک زیر آن را دانلود نمایید.
دنیای درسا

تولید محتوای درسا. مصطفی مردانی