4. دنيا گريزي و سادهزيستي :
در ميان تعاليم ديني از «دنيا» با تعابير مختلفي ياد ميشود؛ گاهي مورد مذمت بسيار قرار ميگيرد و گاهي مورد ستايش. لذا قبل از همه لازم است براي فهم ماهيّت «دنيا»، از نصوص ديني پرسش كنيم و نظر دين و بزرگان آن را در اينباره جويا شويم.
در برخي از نصوص ديني «دنيا» مورد توجه قرار گرفته است؛ طوري كه مولاي متقيان عليعليه السلام ميفرمايند:
وَ انَّما ينظُرُ المُؤمِن اِلي الدُّنيا بعينِ الاعتِبار، وَ يقتات مِنها بِبَطنِ الاضطِرار
بنابراين، دنيا عبرتكده ميباشدو بهره وري از آن در حد نياز و ضرورت، مفيد است.
معبر آخرت ما دنياست، پس بايد از اين معبر خوب استفاده كرد.
اما آياتي هم در قرآن كريم وجود دارد كه »دنيا« را نكوهش ميكند، از جمله:
وَ مَا الحَيوةُ الدُّنيا اِلاّ مَتاعُ الغُرُورِ
دنيا جز متاع فريب و غرور چيزي نيست.
وَ مَا الْحَيوةُ الدُّنيا اِلاّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ
دنيا جز بازيچه كودكان و هوسراني بيخردان نيست.
ياد آوري ميشود دنياي مذموم، دنيايي است كه به هنگام تعارض و تزاحم با آخرت، ترجيح داده ميشود. كافران، مشركان، منافقان و دنياپرستان، كساني هستند كه آخرت را فداي دنيا ميكنند.
در روايات ديگري اين چنين آمده است:
فيها اَوحي اللَّه تَعالي اِلي موسي اعلَم ان كلّ فِتنَه بَذرها حُبُّ الدُّنيا
در آنچه خداوند به حضرت موسي وحي كرده است؛ بدان! بذر تمامي فتنهها دنيا دوستي است.
حُبُّ الدُّنيا رَأسُ الفِتنَ وَ اَصلُ المِحَن.
دنيا دوستي سر منشأ فتنهها و مايه رنجهاست.
براي مبارزه در راه خدا شرايطي وجود دارد كه تحصيل آن لازم است و موانعي نيز هست كه پرهيز از آنها واجب ميباشد. اما مهمترين ركن و اصليترين شرط، همان تجارت دنيا و آخرت است؛ يعني فروش دنيا و خريد آخرت؛ و منظور از دنيا كه رأس هر خطيئه است، همان توجه به غير خداست، زيرا همان طور كه آخرت درجاتي دارد، دنيا نيز دركاتي دارد كه بعضي از برخي ديگر فروتر و پستتر ميباشد. شرط اصلي جهاد در راه خدا، همانا اجتهاد در تشخيص دنيا با همه دركات، و تمييز آخرت با همه درجات آن است و همچنين اقدام به داد و ستد و از دست دادن دنيا كه در حقيقت رهايي از دركات آن ميباشد.
قرآن كريم در اينباره ميفرمايد:
قُل اِن كان آباؤُكُم و اِخوانُكُم و اَزواجُكُم وَ عَشيرتُكُم وَ اَموالٌ اقْتَرَفتُموها و تِجارةٌ تَخشَونَ كَسادَها و مَساكِنُ تَرضَونَها اَحَبّ اِلَيكُم مِنَ اللَّه رَسولِهِ وَ جِهادٍ في سَبيلِهِ فَتَربَّصوا حَتّي يَأتِي اللَّه بِأمرِه وَ اللَّهُ لايَهدي القَومَ الفاسِقين
اي رسول! بگو اي مردم اگر شما پدران و پسران و برادران و زنان و خويشاوندان خود و اموالي را كه جمع كرده و مالالتجارهاي كه از كسادي آن بيم داريد و منازلي كه به آن دل خوش نمودهايد، بيش از خدا و رسول و جهاد در راه او دوست ميداريد، پس منتظر باشيد تا قضاي حتمي خدا جاري گردد كه خداوند قوم فاسق بدكار را هدايت نخواهد كرد.
البته مال و زن و فرزند و داراييهاي دنيا تا آن جا خوب و ارزشمند هستند كه مانع راه خدا و رسول و جهاد در راه او نشوند، در غير اين صورت، آفات هدايت و دين داري به حساب ميآيند و كساني كه در بند دنيا و دودمان خود گرفتار شوند، از بزرگترين زيانكاران به شمار ميروند. اما يك مجاهد فداكار همواره اميال و منافع مادي خود را فداي منافع اسلام و خداي تعالي ميكند و نه تنها سرمايههاي دنيايي، بلكه سرمايه معنوي خود، يعني جان را نيز تقديم خدا ميكند.
امام راحلقدس سره فرمودند:
«بايد انسان تمام اميال خودش را فداي ميل اسلام بكند؛ همان طور كه شما و همه رزمندگان ما واقعاً يك چهرههايي هستيد كه جان خودشان را كه سرمايه همه چيز است، اين را دارند فدا ميكنند براي اسلام.»
بنابراين، تا زماني كه انسان از دلبستگي به دنيا اجتناب كند و آنچه را كه دارد، در هر شرايطي فداي منافع اسلام كند، انگيزه دفاع در او قوت ميگيرد و فرهنگ دفاع نيز در مدار خود استوار ميماند. اما اگر به دنيا و رفاهطلبي رو آورد، نه تنها انگيزه دفاع از اسلام و ارزشها در او از بين نميرود، بلكه دلبستگيها و تعلّقات دنيايي، او را در موضع دشمني با مدافعان اسلام قرار ميدهد.