آنچه در امر تربيت مهم و اساسى است ارائه شيوه‏ هاى اطمينان بخش تربيتى است كه‏ ضمن در برداشتن همه ابعاد زندگى انسان او را به سعادت حقيقى كه همان مقام قرب‏الهى است نائل گرداند و بى‏شك چنين شيوه‏ هاى تربيتى جز از سيره قولى و عملى‏ اسوه‏ هاى راستين دين يعنى معصومين (عليهم السلام) ميسر نيست. بدين جهت ضرورى‏ مى‏نمايد كه زندگانى معصومين (عليهم السلام) را بطور كامل و دقيق از منظرتربيت نگريست و از خلال سيره رفتارى و گفتارى آنها تربيت صحيح را عرضه نمود. دراين مقاله تلاش بر آن است كه گوشه ‏هايى از سيره امام كاظم (ع) در تربيت فرزندان‏ را هر چند ناقص به تصوير بكشانيم.

گام نخست در تربيت
از ويژگي هاى انحصارى اسلام نگاه عميق و ريشه ‏اى به امر تربيت است، از ديدگاه اسلام زمينه‏ هاى تربيت را نه از لحظه تولد كه از مدتها قبل بايد فراهم نمود، از بزرگترين اهداف ازدواج تربيت فرزندان صالح و شايسته است،ازدواج تنها يافتن شريك در زندگى مشترك و پيوند ساده ميان زن و مرد نيست‏ بلكه ‏مرد بايد مادرى شايسته و زن پدرى لايق براى فرزندان آينده خود برگزيند امام‏ كاظم (ع) فرموده است: ... واختاروا لنطفكم ... براى نطفه ‏هاى خود انتخاب كنيد [مادران شايسته‏ اى براى فرزندان آينده ‏تان برگزينيد] و نيز آن حضرت ويژگي هايى‏ را براى انتخاب همسر فرمود كه رعايت آنها شرط موفقيت در زندگى آينده است، برخى‏از اين معيارها عبارتند از:
صالح بودن
آن حضرت از پيامبر اكرم (ص) نقل مى‏كند كه رسول خدا (ص) فرمود: خداوند فايده ‏اى بهتر از همسر صالحه به انسان نداده تا وقتى او را مى‏بيند خوشحال گرددو هر گاه شوهر خارج از منزل است ‏خود و مال شوهر را حفظ نمايد.
همچنين آن حضرت دعايى را به اصحاب تعليم دادند كه از خداوند طلب همسر صالح و مهربان كنند«اللهم ارزقنى زوجه صالحه ودودا ...» و سفارش كردند كه اين دعا را بعد ازنماز و قرائت‏ سوره فاتحه و يس بخوانند.
كفو بودن
همشان بودن والدين، در تربيت اولاد نقش بسزايى دارد، چنانچه والدين از نظر سطح سواد و فرهنگ و مسائل‏ اخلاقى و اعتقادى به هم نزديك نباشند دچار تضاد و ناهماهنگى در تربيت‏ خواهند شدو تربيت مطلوب حاصل نخواهد گشت. امام كاظم (ع) در حديثى مى‏فرمايد: وانكحواالاكفاء ... با همسرانى كه هم سطح و كفو شما باشند ازدواج كنيد ...
عاطفه همسر
فرزند بيش از هر چيز بويژه در دوران كودكى نياز به محبت دارد، با محبت‏بودن‏همسر از دو جهت اهميت دارد از طرفى كانون خانواده را صفاى بيشتر مى‏ بخشد و باعث ‏نيرو و توان بيشتر مدير خانواده يعنى شوهر مى‏گردد و از طرف ديگر فرزندان تشنه‏ محبت، خود را از چشمه زلال محبت‏ سيراب و روان آنها را طراوت مى‏بخشد. امام كاظم (ع) در دعايى كه به اصحاب تعليم دادند طلب همسر ودود و با عاطفه زياد را ازخداوند، سفارش نمودند.