تصويري از بهشت و جهنم
کلمه زمر وصف ورود آدميان است به بهشت و جهنم؛ گروه، گروه. شايد اين سوره هم به اين دليل زمر نام گرفته است که بهشت و جهنم را در کانون توجه خود دارد.
«زمر» يک سوره مکي است که با 57 آيهاش فضايي ساخته آکنده از مهمترين حرفهاي خداوند با انسان. اين سوره با امر به عبادت خالصانه و تخطئه مردم ناداني که بتها را به خيال نزديکي به خداوند پرستش ميکردند، شروع ميشود و با شرح گوشهاي از عظمت خداوند ادامه مييابد؛ «او خالق زمين و آسمان است.»
سپس اين اوج را با يادآوري عجز انسان بيشتر به رخ ميکشد و با ارائه تصويري از او در دو صورت خوب و بد در رفتارش نسبت به خداوند پايان کار را هم يادآور ميشود؛ خسارت آشکار، نتيجه کفر و شرک و تکبر، و در مقابل، پاداش بيحساب محصول ايمان و شکر و احسان.
در آيات بعدي تصاوير مؤمنان و کافران روشن و روشنتر بيان ميشود تا آنجا که زيبايي به اوج مي رسد و آرامش انسان در حال يکتاپرستي که دلش به دست يک دلبر است با حالت شرک که ميدان تلاش براي جلب رضايت اربابهاي متفاوت است مقايسه ميشود.
ادامه آيات اشارههايي است به انتخابگري انسان و آنچه با انتخاب خود رقم ميزند؛ بهشت يا جهنم. و البته باز لطف جلوهگري ميکند که؛ اي خطاکارها، از رحمت خدا نااميد نشويد.
بدين ترتيب آيات زمر در صفحات پاياني و پس از آن که مخاطب خود را در حالتي بين خوف و رجاء در نوسان داشته است، قيامت را پيش چشم ميکشد تا اگر کسي به خواب مانده با اين بيدارباش نهايي هوشيار شود که وقوع قيامت نزديک و ناگهاني است.
به طور کلي سوره زمر قصد دارد زواياي مختلف انسان را در اعمال و رفتارش در نسبتي که با خالق خود دارد بازنمايي کند و او را از اين گذر به انتخابي درست در دو راهي خير و شر، رستگاري و خسران و ضلالت و هدايت رهنمون سازد.