در قرآن کریم، قلب منشا ادراک و تعقل معرفی شده است «ام لهم قلوب لا یفقهون بها» گرچه از فواد هم تعبیر شده است. ان السمع و البصر و الفواد ...» اما آن چه که مشهور است «قلب» است همچنین صفات و ویژگی های دیگری هم برای قلب گفته شده است. با بررسی آیات قرآن می توان صفات و حالات و ویژگی های ذیل را برای قلب احصا کرد که در قرآن از آن ها سخن به میان آمده است.

1-  القلب السلیم: مراد از قلب سلیم  قلبی است مخلص برای خدا و خالی از کفر و نفاق و هرگونه پستی. در قرآن چنین آمده است :« إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ »

2-  القلب المنیب:  قلبی است که همیشه درحال برگشت و توبه به سوی خدا و از آن سو ثابت و پابرجاست بر طاعت خدا. در قران این گونه تعبیر شده است : «مَنْ خَشِی الرَّحْمَن بِالْغَیبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِیبٍ»

3. القلب المخبت: وآن قلبی است فروتن و آرام به ذکرخدا « فتُخْبِتَ لَهُ قلُوبُهُمْ »

4. القلب الوجل: و آن قلبی است که از یاد خدا میلرزد که مبادا عمل وی به درگاه خدا قبول نشود و از عذاب خدا نجات نیابد. «وَالَّذِینَ یؤْتُونَ مَا آتَوا وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَی رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ»

5. القلب التقی: و آن قلبی است که به احکام خدا احترام می گذارد.

«ذَلِکَ وَمَن یعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَی الْقُلُوبِ»

6. القلب المهدی: و آن قلبی است که تسلیم امر خدا و راضی به قضا و قدر پروردگار است. «وَمَن یؤْمِن بِاللَّهِ یهْدِ قَلْبَهُ»

7. القلب المطمئن: قلبی که با یاد خدا و توحیدش آرام میگیرد. « وتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّه » «لیطمئن قلبی» و « الا بذکر الله تطمیئن القلوب»

8. القلب الحی: و آن قلب زنده ای است که از شنیدن داستان های امت های گذشته که با گناه وطغیان هلاک شدند پند و اندرز میگیرد.« إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَی لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ »

9- القلب المریض:

و آن قلبی است که دچار بیماری شک و نفاق شده و مبتلا شده به فسق و فجور و شهوت های حرام.

«فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ »

10-  القلب الأعمی:

وآن دل کوری است که حق را نمیبیند و در نتیجه پند و اندرز نمیگیرد. « وَلَکِن تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ »

11-  القلب اللاهی:

وآن دلی است که از قرآن غافل و مشغول لهو و لعب و شهوت های دنیاست. « لاهِیةً قُلُوبُهُمْ »

12-  القلب الآثم:

و آن دلی است که گواهی حق را کتمان میکند و میپوشاند.

« وَلاَ تَکْتُمُواْ الشَّهَادَةَ وَمَن یکْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ »

13-  القلب المتکبر:

وآن دل مغرور و متکبری است که از توحید و طاعت خداوند رویگردان است، زورگو و جبار است به خاطر ظلم و طغیان.

«قلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ »

14-  القلب الغلیظ:

و آن دلی است که عطوفت و رحمت و رأفت از آن برداشته شده.

«وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ »

15-  القلب المختوم:

و آن قلبی است که هدایت را نمی شنود و تعقل نمیکند.

« وَخَتَمَ عَلَی سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ »

16- القلب القاسی:

وآن دلی است که به عقیده و ایمان نرم نمیشود و وعظ و ارشاد در آن تأثیری ندارد و از یاد خداوند رویگردان است.

« وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیةً »

17-  القلب الغافل:

وآن قلبی است که مانع ذکر و یاد پروردگار است و هوا و هوسش را بر طاعت حق تعالی ترجیح میدهد.

«وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِکْرِنَا »

18-  الَقلب الأغلف:

و آن دلی است که پوشیده شده است به طوری که اقوال و فرمایشات رسول اکرم "ص"در آن نفوذ و رسوخ نمیکند.

« وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ »

19-  القلب الزائغ:

و آن قلبی است که از حق و حقیقت اعراض میکند.

«فأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیغٌ »

2-  القلب المریب:

و آن قلبی است که در شک و شکوک متحیر و سرگردان است.

« وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ »