جامعیت قرآن از نگاه نهج البلاغه
جامعیت و جاودانگی قرآن کریم از مهمترین مباحث زیر بنایی، جهت شناخت این کتاب الهی و یکی از موضوعات بحث انگیز امروزی است. قطعا تشریح و بررسی دقیق و عمیق این موضوع می تواند بر ادعاهای پوچ در این زمینه خط بطلان کشد. 
در پرتو مساله جامعیت، موضوع وجود تمامی علوم مختلف در قرآن که از نظریه های افراطی به شمار می آید حجیت قرآن کریم و نظریه اهل حدیث در این باره و نقد و بررسی این دیدگاه مورد بحث قرار می گیرد. 
نهج البلاغه، اخوالقرآن و بهترین و نابترین منبعی است که می تواند ره پویان طریق را در شناخت صحیح و حقیقی قرآن مجید یاری دهد. 
در نگاه امیرمؤمنان علی علیه السلام، قرآن نسخه ای جامع و جاودانی است که از نیازهای بشر برای رسیدن به سرمنزل سعادت و کمال، فروگذار نکرده است. حضرت در موارد گوناگون و به شیوه های زیبا و حکیمانه به ترسیم این ویژگی پرداخته است ; در یکی از خطبه های نهج البلاغه (1) با استناد به آیات قرآن، جامعیت آن را بوضوح تشریح کرده است. 
حضرت بعد از آنکه درباره دو رای مختلف صادر شده از دو قاضی سخن می گوید، با استفهام انکاری می پرسد: «آیا خداوند دین ناقصی فرو فرستاده و در تکمیل آن از آنان مدد جسته است؟ آیا آنها شریک خدایند و بر خدا لازم است به گفته ایشان رضایت دهد؟ یا اینکه خداوند دین را کامل نازل کرده، اما پیغمبرصلی الله علیه وآله در تبلیغ و ادای آن کوتاهی ورزیده است؟» 
آنگاه با استشهاد به آیات قرآن بصراحت به این شبهه پاسخ می دهد: والله سبحانه یقول: 
«ما فرطنا فی الکتاب من شی ء» (2) 
و قال: 
«فیه تبیان لکل شی ء» (3) 
و ذکر ان الکتاب یصدق بعضه بعضا، و انه لا اختلاف فیه فقال سبحانه: 
«و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» (4) 
خداوند می فرماید: «در قرآن از هیچ چیز فروگذار نکرده ایم » و نیز می فرماید: «در قرآن بیان همه چیز آمده است » و یاد آور شده است که آیات قرآن، یکدیگر را تصدیق می کنند و اختلافی در آن وجود ندارد، چنانکه می فرماید: «اگر قرآن از ناحیه غیر خدا بود، اختلافات فراوانی در آن می یافتند.» 
مرحوم طبرسی رحمه الله در ذیل آیه 38 سوره انعام به ذکر یکی از این اقوال پرداخته، می نویسد: «مراد از کتاب، قرآن است; چرا که شامل جمیع نیازهای دنیوی و اخروی آدمی است; چه مفصل بیان شده باشد و چه مجمل; اما مجمل آن در لسان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله تشریح شده و حق تعالی ما را مامور به تبعیت از او کرده است; چنانکه فرمود: 
«و ما اتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا (5) 
و شما آنچه را رسول حق دستور می دهد(منع یا عطا می کند) بگیرید و هرچه را نهی می کند، واگذارید.» (6) 
بنابراین، قرآن مجید از بیان معارفی که موجب سعادت حقیقی انسان در دنیا و آخرت می باشد، فروگذار نکرده است. (7) 
علامه طباطبایی در تفسیر آیه 82 نساء پس از برشمردن مفاهیم آیه می نویسد: «از آنجا که قرآن اختلاف قبول نمی کند، تغییر و تحول، نسخ و باطل و غیره را هم نمی پذیرد; از این رو لازم می آید که شریعت اسلامی تا روز واپسین استمرار داشته باشد.» (8) 
حضرت در ادامه خطبه 18 در چندین عبارت بسیار زیبا در حالی که ظاهر و باطن قرآن را معرفی می کند، تاییدی دیگر بر جامعیت قرآن ارائه می دهد: 
«ان القرآن ظاهره انیق (9) و باطنه عمیق » 
ظاهر قرآن زیبا و شگفت آور و باطن آن ژرف و پرمایه است، پس عموم و خواص مردم می توانند بهترین و بیشترین بهره را از این کتاب ببرند. 
استاد محمد تقی جعفری در این خصوص می نویسد: «مقصود از عمق معانی، دشوار بودن و حالت معمایی نیست، بلکه قرآن همه مسائل نهایی مربوط به انسان و جهان را در آیاتی که کلمات آن ساده و زیباست، مطرح کرده است. از طرفی، عبارت بعدی امام علیه السلام که می فرماید: لا تفنی عجائبه و لا تنقضی غرائبه و لا تکشف الظلمات الا به; «نکات شگفت آور آن فانی نگردد و اسرار نهفته آن پایان نپذیرد و هرگز تاریکیهای جهل و نادانی جز به آن رفع نشود.»، حاکی از استمرار جاودانی محتویات قرآن است.» (10) 
امام علیه السلام در یکی دیگر از سخنان حکیمانه خویش می فرماید: واعلموا انه لیس علی احد بعد القرآن من فاقة ولا لاحد قبل القرآن من غنی (11); «آگاه باشید! هیچ کس پس از داشتن قرآن، فقر و بیچارگی ندارد و هیچ کس پیش از آن، غنا و بی نیازی نخواهد داشت.» 
بیان کوتاه اما پر معنای حضرت متضمن این معناست که این نسخه الهی از چنان غنای فرهنگی برخوردار است که پیروان خود را بی نیاز از هرگونه مکتب و مسلکی می کند; درحالی که دیگر مکاتب فکری و کتب بشری قادر به پاسخگویی نیازهای اخلاقی و معنوی بشر نیستند. 
در وصف دیگری از قرآن بصورتی شیوا و دلنشین می فرماید: «ثم انزل علیه الکتاب نورا لا تطفا مصابیحه و سراجا لا یخبو توقده و بحرا لا یدرک قعره و منهاجا لا یضل نهجه و شعاعا لا یظلم ضوؤه و فرقانا لا یخمد برهانه و تبیانا لا تهدم ارکانه.» (12) سپس کتاب آسمانی یعنی قرآن را بر او نازل فرمود; نوری که خاموشی ندارد، چراغی که افروختگی آن زوال نپذیرد، دریایی که اعماقش را درک نتوان کرد، راهی که گمراهی در آن وجود ندارد، شعاعی که روشنی آن تیرگی نگیرد، جداکننده حق از باطل که درخشش دلیلش به خاموشی نگراید و بنیانی که ارکان آن منهدم نگردد.» 
هدف حضرت از بیان این عبارات آن است که دوران حقایق و مفاهیم قرآن محدود و موقت نیست و آیات و دستوراتش پیوسته نوین و جاودانی اند، تا آنجا که مفهوم آیاتی که درباره گروه معینی نازل شده، عمومیت داشته همگان را در موارد مشابه و تا روز واپسین دربرمی گیرد. (13) 
از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: «اگر چنین بود که آیه ای درباره قومی نازل می گشت و با از بین رفتن آن قوم، آیه هم از بین می رفت، از قرآن چیزی باقی نمی ماند ولکن قرآن تا زمانی که آسمانها و زمین برپاست، اول تا آخر آن جریان و سریان دارد.» (14)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: