البته آیه شریفه، در سیاق آیات جنگ احزاب قرار گرفته است، اما اطلاق و زبان عام آیه، نشان مىدهد كه اسوه بودن آن حضرت، اختصاص به شیوه رهبرى و فرماندهى در جنگ ندارد.
از همین روى مفسّران و قرآنپژوهان در تفسیر آیه مباركه، هر چند از دو احتمال یاد كردهاند اما معناى عموم را برگزیدهاند. از جمله در تفسیر «كشاف» زمخشرى (م، 528 ه) آمده است:
«شخص پیامبر [در تمامى ابعاد] اسوه نیكو، یعنى الگو و نمونه است.»2
دقت در رموز ادبى آیه، شمول و فراگیرى آن را نسبت به همه موضوعات و مقولات زندگى و همه عصرها و نسلها مىرساند.
از آن جمله:
1 - آیه با دو حرف «لام» و «قد» شروع شده است، و این حروف در ادبیات عرب، قطعى و حتمى بودن مضمون پیام را مىرساند. اسوه و الگو بودن پیامبر از نگاه وحى قطعى و مورد تأكید است.
2 - استفاده از فعل ماضى «كان» در آیه، معناى ثبوت و استمرار و فراگیرى را افاده مىكند؛ آن سان كه لازمه خاتمیت رسالت اوست.3
3 - تعبیر «فى رسولاللَّه» بیانگر این است كه ظرفیّت وجود رسالى، سراسر درس و پیام و الگوبخشى است.
این ویژگىهاى بیانى سبب شده است كه جاراللَّه زمخشرى - بیان و بلاغت شناس زبان عرب - بگوید:
«اگر تا پایان آیه بنگریم خواهیم دید كه خداوند از هیچ تأكیدى فروگزار نكرده است.»4
4 - واژه «اسوه» علاوه بر مفهوم الگو، متبّع و معیار بودن، مفهوم شایسته بودن را نیز در خود نهفته دارد. زیرا كسانى كه از سوى مردم مورد تبعیت قرار مىگیرند، برخى صالح و برخى ناصالحند، واژه «ولىّ» هم به رهبران صالح اطلاق شده و هم بر پیشوایان ناصالح - «والذین كفروا اولیائهم الطاغوت» (بقره /257) - ولى واژه «اسوه» در جایى به كار مىرود كه رهبر و الگو مورد تأیید و داراى صلاحیت شخصیت مثبت باشد.
پینوشت ها:
1 - مغنیه، محمد الجواد، التفسیر الكاشف، چاپ سوم، بیروت، دارالعلم للملایین، 1981 م، 387/7.
2 - زمخشرى، جاراللَّه، الكشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فى وجوه التأویل، قم، نشر ادب حوزه، بىتا، 531/3.
3 - سیوطى، عبدالرحمان، الاتقان فى علوم القرآن، تحقیق دكتر محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، قم، منشورات رضى، 1367 ش، 256/2.
4 - تفسیر الكشاف 514/4.
منبع:
سید حسین هاشمی، نشریه پژوهش های قرآنی، شماره 46
نظرات شما عزیزان: