تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت:
نکوهش غاصبان خلافت
در فراز پایانی این خطبه حضرت به نکوهش خداوند دربارۀ غاصبان خلافت و تجاوز از حق و کنار گذاشتن انتخاب الهی توسط ایشان را یادآور میشود و میفرماید: «...فَذَمَّهُمُ اللَّهُ وَ مَقَّتَهُمْ وَ أَتْعَسَهُم...»، «... خداوند آنها را نکوهش کرد، دشمن داشت و تباهى داد...». حضرت در اینجا و در اهمیت این امر به چند آیه قرآن از جمله آیات50 سورۀ مبارکۀ قصص، آیۀ8 سورۀ محمد(ص) و آیۀ35 سورۀ غافر، که این رفتار قرآنی امام رضا (ع) در هر مسئلهای درسی عظیم برای پیروان آن حضرت است تا ما نیز با الگوبرداری از سیرۀ عملی و رفتاری آنان، قرآنی رفتار کنیم که این به رضای خود نیز بسیار نزدیک است.
اوصاف امام
امام رضا (ع) در فرازی دیگر از این خطبه میفرمایند: «فَهُوَ مَعْصُومٌ مُؤَیَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ الْخَطَایَا وَ الزَّلَلِ وَ الْعِثَارِ ...»، ایشان این چنین صفات و امتیازات خاص امام را یاد آور میشوند و پس از آن در مقام تعلیل، آیۀ4 سوره جمعه را اقتباس میکنند تا مبرهن سازند که علت این امتیازات، «بخشش و کرم الهی» است، ﴿ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ﴾، پس او (امام) معصوم، تایید شده با توفیق الهی و عاری از هرگونه عیب و نقصی هستند، «و این فضل خداست که به هر کس بخواهد مىدهد و خداوند داراى فضلى بزرگ است.
سرانجام منحرفان از امامت
حضرت در فرازی از این خطبه به ترسیم سرانجام کسانی که برای خود پیشوایی غیر معصوم و غیر الهی برگزیدند و نیز به نفرین آنان که با انحراف در مسیر امامت، معضل زشت و ناپسندی را در جامعه ایجاد کردند، میپردازد و این چنین میفرماید: «...مَنَّتْهُمُ الْأَبَاطِیلَ فَارْتَقَوْا مُرْتَقًى صَعْباً دَحْضاً تَزِلُّ عَنْهُ إِلَى الْحَضِیضِ أَقْدَامُهُمْ رَامُوا إِقَامَةَ الْإِمَامِ بِعُقُولٍ حَائِرَةٍ بَائِرَةٍ نَاقِصَةٍ وَ آرَاءٍ مُضِلَّةٍ فَلَمْ یَزْدَادُوا مِنْهُ إِلَّا بُعْداً»؛ «آرزوی بیهوده میبرند و به گردنه بلند و لغزانندهاى گام نهادهاند که آنها را به زیر پرتاب میکند، میخواهند با عقل نارساى خود و به رأى گمراهکنندۀ خود امامى برگزینند، بنابراین جز دورى از راه حق چیزی نصیبشان نمیشود...».
در این فراز با اقتباس از آیات قرآن که مبتنی بر سیاق نفرین و نکوهش است، نوعی تطبیق میان منحرفان در مسیر ولایت و امامت با منصرفان و چشم پوشان از حقیقت در کلام خداوند که به نوعی دارای ویژگی مشترکاند، انجام شده است که از جمله آیات آن در ذیل آمده است:
الف) ﴿ ... قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَکُونَ﴾ (التوبه/30)، خدا آنان را بکشد؛ چگونه [از حق] بازگردانده میشوند؟
ب) ﴿ ... قَدْ ضَلُّوا ضَلالاً بَعیداً﴾ (النساء/ 167)؛ بیتردید به گمراهى دور و درازى دچار شدهاند.
ایشان در جایی دیگر تشبیهی از ماجرای سقفه ارائه میکنند و میفرمایند: «تَعَدَّوْا وَ بَیْتِ اللَّهِ الْحَقَّ وَ نَبَذُوا»، قسم به خانه خدا که از حقّ تجاوز کردهاند. امام رضا (ع) در قالب نکوهش و سرزنش با اقتباس از سه آیۀ قرآن، گروهی که ماجرای سقیفه و فاجعه غصب خلافت را به وجود آوردند را به یهودیانی که همواره به تکذیب پیامبر میپرداختند، تشبیه کردهاند و به آیات ﴿ کِتابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لا یَعْلَمُونَ﴾، (البقره/ 101)، ﴿ هُدىً وَ شِفاءٌ بَعیدٍ﴾، (فصلت/44) ﴿ وَ کَذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ﴾ (القمر/3) نیز اشاره داشتند. قسم به خانۀ خدا که از حقّ تجاوز کردهاند، و کتاب خدا را به پشت سر انداختهاند و گویا هیچ نمىدانند!» در کتاب خدا، «شفا و هدایت» است، این در حالی است که آنان آن را کنار گذارده و از هواى نفس خود پیروى کردهاند، لذا خداوند آنان را نکوهش کرده و مورد نفرت و غضب قرار داده و سپس هلاک کرده است.
همسویی امامت با نبوت
امام رضا (ع) در فرازی از این خطبه میفرمایند :«وَ یَدْعُو إِلَى سَبِیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ»، و با حکمت، پند نیکو و برهان رسا مردمان را به راه پروردگار مىخواند، این فراز، اقتباسی از آیۀ ﴿ ادْعُ إِلى سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ﴾ (النحل/125) است که ناظر به چگونگی انجام مأموریت پیامبر (ص) است. امام رضا (ع) در اینجا با تغییرات ساختاری (تبدیل فعل امر به غایب) با انگیزۀ جرح و تطبیق، این نکته را بیان میدارند که ائمه معصومین (ع) مانند رسول خدا با گفتار حکیمانه و مواعظ و نصایح متقن و روشن، خلق خدا را به سوی حق رهنمون میسازند.
امام رضا (ع) در فراز دیگری، امام را به چراغی فروزان و ستارهای راهنما تشبیه میکنند و میفرمایند «الْإِمَامُ … وَ السِّرَاجُ الزَّاهِرُ … وَ النَّجْمُ الْهَادِی فِی غَیَاهِبِ الدُّجَى»، «امام، چراغ درخشان و ستارۀ راهنما در دل تاریکیها است. قرآن کریم نیز از پیامبر اکرم (ص) به عنوان «سراج منیر» تعبیر میکند: ﴿ وَ داعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیراً﴾، (الاحزاب/ 46)؛ «و تو را دعوت کننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى فروزان [براى هدایت جهانیان] قرار دادیم.
با نگاهی به خطبه معروف امام رضا (ع) دربارۀ امامت، در مییابیم این خطبه با تعابیر و مفاهیم والای قرآن، پیوندی عمیق دارد و امام (ع) برای بیان ابعاد و زوایای گوناگون امامت، از واژگان، تعابیر و مفاهیم قرآنی به صورت گسترده استفاده یا به عبارتی، اقتباس کردند و این مسئله باعث عمق معانی و تأثیرگذاری مضاعف کلام ایشان شده است.
مهمترین و شاید بیشترین کاربرد این وامگیریها در کلام امام رضا (ع)، تطبیق عبارت قرآنی بر مصادیقی جدید و غیر از مصادیق به کار رفته در آیات است، امام (ع) در این اقتباسها بیشتر به آیاتی که به پیامبر اکرم (ص) مربوط میشود، بهره جستهاند. چقدر رفتار امام رضا (ع) در قرآن محور بودن و قرآنی رفتار کردن زیباست و چقدر زیباتر است وقتی ما به عنوان محبان و شیعیان آنان در مسیر بهرهمندی از الگویی الهی، رفتاری قرآنی در قبال موضوعات و مسائل مختلف نشان دهیم که نتایج شگرفی را به دنبال خواهد داشت.
ـ این مطالب تلخیصی از مقالۀ «اقتباسها و استنادهای قرآنی امام رضا (ع) در حدیث امامت» نوشتۀ دکتر فتحیه فتاحیزاده؛ حسین افسردیر؛ عصمت رحیمی، چاپ شده در مجله پژوهشنامه معارف قرآنی، سال6، شماره21، تابستان 1394 است.
نظرات شما عزیزان:
