چرا تقلید؟ مگر نمیتوانیم به علم خود عمل کنیم؟

وقتی انسان در مسائل و احکام دینی آگاه شده و تبحر پیدا کرد، به او مجتهد گویند و باید بر اساس آگاهی خود و بدون مراجعه به مرجع تقلید( آگاه از احکام دین ) احکام و تکالیف الهی را انجام دهد. بر چنین کسی نه تنها تقلید لازم نیست. بلکه نباید تقلید کند. اگر کسی آگاهی از احکام دین همانند مراجع تقلید ندارد، باید به فردی که متخصص و آگاه است، مراجعه کند. رجوع غیر متخصص به متخصص را تقلید گویند. دقیقا مثل وقتی که بیمار به پزشک مراجعه می کند.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری

اگر فرد مسلمان بخواهد اعمالش را بر اساس قرآن و سنّت انجام دهد ، باید قرآن و تفسیر آن و علومی را که وابسته به آن است ، ‌به طور تخصصّی یاد بگیرد . همین طور باید سنّت را که عبارت است از قول،‌عمل و تقریر ( گفتار و اعمال و رضایت به اعمال دیگران ) کاملاً بشناسد؛ یعنی با علوم حدیث آشنا باشد که عبارت است از :

علم رجال (شرح حال راویان حدیث) و سلسله سند، درایه (فهم دلالت روایات)، شأن نزول روایات، قرائن حالیه و مقالیه، تقیه  حقیقت و مجاز، تعارض روایات با روایات یا تعارض روایات با آیات و تزاحم مصالح. باید این دانش‌ها را به طور تخصّصی و کارشناسانه بداند .

چنین فردی که به قرآن و سنّت با کیفیت مذکور آگاهی داشته باشد، می‌تواند بلکه باید طبق قرآن و سنت، آن طور که می‌فهمد عمل نماید. به چنین فردی و متخصّص به علوم اسلامی، مجتهد و یا فقیه می‌گویند. تقلید کردن برای او جایز نیست. امّا اگر کسی از نظر علم و آگاهی به این درجه و مقام نرسیده باشد ، عقل حکم می‌کند از یک یا چند متخصّص علوم اسلامی بپرسد و طبق آن عمل نماید . این بر مقتضای عقل و شعوری است که خدا به او داده است . قرآن هم به همین مطلب تصریح نموده و فرموده : « فاسئلوا اهل الذّکر إن کنتم لا تعلمون؛  از آگاهان بپرسید، اگر نمی‌دانید » .

ضرورت تقلید

چرا تقلید كنیم؟ فلسفه آن چیست؟

ذهنِ پرسش گر هر مسلمانى، در جست وجوى فلسفه احكام شرعى است. اهمیّت آگاهى از فلسفه تقلید، نسبت به دیگر احكام، بیشتر است؛ زیرا:

در شریعت اسلام، واجبات و محرماتى وجود دارد كه خداى حكیم، آنها را براى سعادت دنیا و آخرت انسان تشریع كرده است؛ واجبات و محرماتى كه اگر انسان آنها را اطاعت نكند، نه به سعادتِ مطلوب مى رسد و نه از عذاب سرپیچى از آنها در امان مى ماند.

براى شناخت احكام شرعى، آگاهى هاى فراوانى، از جمله: فهم آیات و روایات، شناخت حدیث صحیح از غیر صحیح، كیفیت تركیب و جمع روایات و آیات و ده ها مسئله دیگر لازم است كه آموختن آنها، نیازمند سال ها تلاش جدى است.

در چنین حالتى، مكلف خود را در برابر سه راه مى بیند:

نخست اینكه راه تحصیل این علم (اجتهاد) را در پیش گیرد؛

دوم اینكه در هر كارى آراى موجود را مطالعه كرده، به گونه اى عمل كند كه طبق همه آرا عمل او صحیح باشد (احتیاط كند)؛

سوم اینكه از رأى كسى كه این علوم را به طور كامل آموخته و در شناخت احكام شرعى كارشناس است، بهره جوید. (تقلید)

بى شك، اگر او در راه اول به اجتهاد برسد، كارشناس احكام شرعى شده، از دو راه دیگر بى نیاز، خواهد بود؛ امّا تا رسیدن به آن، ناگزیر از دو راه دیگر است.

راه دوم نیازمند اطلاعات كافى از آراى موجود در هر مسئله و روش هاى احتیاط است و در بسیارى از موارد، به دلیل سختى احتیاط، زندگى عادى او را مختل مى كند. ناگزیر گزینه «تقلید» براى توده مردم حتمیت مى یابد. این سه راه اختصاص به برخورد انسان با احكام شرعى ندارد؛ بلكه در هر رشته تخصصى دیگر نیز وجود دارد. به عنوان مثال یك مهندس متخصص را فرض كنید كه بیمار مى شود. او براى درمان بیمارى خویش، یا باید خود به تحصیل علم پزشكى بپردازد، یا تمام آراى پزشكان را مطالعه كرده، به گونه اى عمل كند كه بعداً پشیمان نشود و یا به پزشك متخصص رجوع كند.

راه نخست او را به درمان سریع نمى رساند. راه دوم نیز بسیار دشوار است و او را از كار تخصصى خود (مهندسى) باز مى دارد. از این رو بى درنگ از پزشك متخصص كمك مى گیرد و به رأى او عمل مى كند.

وى در عمل به رأى پزشك متخصص، نه تنها خود را از پشیمانى آینده و احیانا سرزنش دوستان نجات مى دهد؛ بلكه در اغلب موارد، درمان نیز مى شود. مكلف نیز در عمل به رأى مجتهد متخصص، نه تنها خود را از پشیمانى آخرت و عذاب الهى نجات مى دهد؛ بلكه به مصالح احكام شرعى نیز دست مى یابد. (احكام تقلید و بلوغ، سید مجتبی حسینی، ص32)

منابع:

هدانا

مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

احكام تقلید و بلوغ، سید مجتبی حسینی، ص32)

امام خمینی ، توضیح المسائل ، م 2

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: