مَثَل شیطان
مَثَل باغبان است که شاخههای تر را پرورش میدهد و شاخههای خشک را میزند، شیطان نیز با ایجاد موانع و انحرافات، فرد مومن را هر چه بیشتر مقاوم و آبدیده میکند در مقابل اگر انسان دقت نکند چه بسا همین شیطان باعث بدبختی وی نیز شود.
شیطان اثباتگر اختیار آدمی
ج- وجود ابلیس برای عالم انسانی ضروری است چون انسان موجودی مختار است و همیشه در دنیا بر اساس آیه دهم سوره بلد دو دعوت وجود دارد: "و او را به راه خیر و شرّ هدایت کردیم! ." و همچنین طبق آیه هشتم سوره شمس خداوند، پلیدکاری و پرعیزگاری را نیز به انسان آموخته.
در واقع انسان در یک دو راهی قرار دارد که از یک سو دعوت به خیر و صلاح و تمامی پیامبران، کتب آسمانی و عقل و فطرت آدمی صف بستهاند و از طرف دیگر دعوت به شر و فساد و شیاطین و نفس اماره در آن نمایان است و هر دو جبهه، انسان را به سوی خود میخوانند و آدمی این توان را دارد که به هر یک از دو طرف گرایش یابد. انسان مختار با اختیارش یکی از دو راه بر میگزیند چرا که باید کمال خویش را توسط نیروی اختیارش کسب کند.
لذت بخشی نتایج زحمات
اگر راه بدی در وجود انسان بسته باشد و به تعبیر قرآن فقط میل به تقوا در انسان باشد ، ولی میل به بدی در او نباشد ، آن تقوا، تقوا نیست زیرا تقوا وقتی تقواست که فرد در حالی که میل به زشتی و دعوت به زشتی در او هست، تقوا را انتخاب کند.
بر این اساس اگر شیطان و دعوت به بدی نباشد، عمل صالح نیز ارزش ندارد چون فرد مجبور است، عمل صالح انجام دهد. وقتی فردی با تقوا است که میل و دعوت به فجور نیز در او باشد و فرد با اختیارش راه صلاح و خیر را برگزیند و این ارزشمند و مستحق پاداش است و به قول معروف تا بد نباشد، خوب شناخته نمیشود، تا بیماری نباشد، قدر سلامتی مشخص نمیگردد و تا بد سیرتان نباشند، نیک سیرتان مشخص نمیگردند و تا کج راههها نباشند، راه مستقیم و راست، باز شناخته نمیشود.
جمعبندی
مطالب گفته شده را در چند بند میتوان دستهبندی کرد:
- انسان با رسیدن به کمال برتر از ملائکه شد و ناگفته روشن است که اینها همه در اثر وجود شیطان و فواید وجود اوست و وجود او، همه از روی مصلحت بوده است.
- وجود ابلیس برای امتحان بندگان ضرورت دارد تا افراد خود را بشناسد که اگر بین دو راه خیر و شر قرار گیرند، کدام راه را انتخاب میکنند؛ راه مستقیم و خیر یا راه شیطانی و شر؟ در سوره سبا آیه بیست و یکم چنین میخوانیم که:"او سلطه بر آنان نداشت جز براى اینکه مؤمنان به آخرت را از آنها که در شکّ هستند باز شناسیم؛ و پروردگار تو، نگاهبان همه چیز است!.
طبق این آیه ابلیس، وسیلهای برای آزمایش، و این دنیا آزمایشگاه انسانهاست و به حقیقت انسانها در این دنیا آزمایش میشوند. چنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: " شما را در دنیا آزمودهاند و برای غیر دنیا آفریدهاند...."
منابع:
- مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه.
- نهج البلاغه، مترجم محمد دشتی.
- طباطبایی محمدحسین، تفسیر المیزان.
- دائرة المعارف قرآن کریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن.
- مرتضی مطهری، توحید.
- سید رضا پاکنژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر.
نظرات شما عزیزان: