5 - دشمن شناسى
50. امام علىعليه السلام: آنكه سودش در زيان تو باشد، هيچگاه از دشمنى با تو بيرون نباشد.
ب. اقسام دشمنان
51. امام علىعليه السلام: دوستان تو، سه دستهاند و دشمنانت نيز سه دستهاند: دوستانت، دوستِ تو و دوست دوست تو و دشمن دشمنت هستند و دشمنانت، دشمن تو و دشمن دوستت و دوست دشمنت هستند.
ج. خطرناكترين دشمنان
52. پيامبر خدا صلى الله عليه وآله: وحشتناكترين چيزى كه از آن براى شما مىترسم، پيشوايانِ گمراهكنندهاند.
53. پيامبر خدا صلى الله عليه وآله: ترسناكترين چيزى كه از آن برآينده شما مىترسم، منافقِ زباندان است.
54. پيامبر خدا صلى الله عليه وآله: آنچه بيش از هر چيز درباره امّتم نگران كننده است، سه چيز است: لغزش عالم، يا مجادله منافق به وسيله قرآن، يا دنيايى كه گردنهاى شما را مىزند. پس، از دنيا بر خويش بترسيد.
55. امام علىعليه السلام: بدترينِ دشمنان، دستنيافتنىترين و پنهانكارترين آنها در حيلهگرى است.
56. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: از دشمن پنهانكار، بيشتر از دشمن آشكار، برحذر باش.
د. ناتوانترين دشمن
57. امام علىعليه السلام: آنكه دشمنىاش را آشكار كند، نيرنگش كم شود.
58. امام عسكرىعليه السلام: سستانديشترين دشمنان، كسى است كه دشمنى خود را آشكار سازد.
2 / 2 - 6 - تلاش براى دوست كردن دشمنان
59. امام علىعليه السلام: آنكه دشمنش را اصلاحكند، بر جمعيت خود، افزودهاست.
60. امام علىعليه السلام: آنكه مخالفان را اصلاح كند، به مقصود رسد.
61. امام علىعليه السلام: كمال دورانديشى، اصلاح مخالفان و مدارا با دشمنان است.
62. امام علىعليه السلام: اصلاح دشمنان با سخن نيك و رفتار زيبا، آسانتر است از رويارويى و پيكار با آنان با (تحمّل) رنجِ نبرد.
63. امام علىعليه السلام: نيكى به بدكار (آنكه در حقّ ما بدى كرده)، دشمن را اصلاح مىكند.
64. امام علىعليه السلام: - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: اگر دشمنت با تو تظاهر به دوستى و يكرنگى كند، آن را به گرمى بپذير؛ چرا كه اگر اين را ادامه دهد و بدان خو گيرد، دوستىاش خالص گردد.
2 / 2 - 7 - هشيارى در برابر دشمن
65. پيامبر خدا صلى الله عليه وآله: خيرخواهى از سوى دشمن، محال است.
66. امام علىعليه السلام: آنكه به خواب رود، (بداند كه) دشمنِ او نخوابيده است.
67. امام علىعليه السلام: فريب خوردن كامل، در غافل ماندن از دشمن است.
68. امام علىعليه السلام: آنكه در برابر دشمنش به خواب غفلت فرو رود، نيرنگها او را بيدار مىكند.
69. امام علىعليه السلام: از دشمنت به شدّت برحذر باش.
70. امام علىعليه السلام: از دشمن آسوده خاطر مباش، هرچند (تو را) سپاس گويد.
71. امام علىعليه السلام: كسى كه از دشمنانش انتظار خيرخواهى داشته باشد، نادان است.
72. امام علىعليه السلام: با دشمنت مشورت مكن و خبرت را پنهان دار.
73. امام علىعليه السلام: از مداراى دشمن، فريب مخور كه او چون آب است؛ اگرچه داغ شدنش با آتش طول مىكشد، امّا از خاموش كردنش دريغ ندارد.
74. امام صادقعليه السلام: مهربانى از سوى دشمن، محال است.
2 / 2 - 8 - كمك نخواستن از دشمن
75. امام علىعليه السلام: آنكه براى انجام يافتن خواسته خود از دشمن خويش، كمك خواهد، از آن دورتر مىشود.
76. السنن الكبرى - به نقل از خبيب بن عبدالرحمان، از جدّش -:پيامبر خدا به يكى از جنگهايش مىرفت كه من و مرد ديگرى كه هنوز مسلمان نشده بوديم، به حضورش رسيديم و گفتيم: ما حيا مىكنيم كه قوممان به سوى جنگى برود و ما حضور نيابيم.
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: «آيا اسلام آوردهايد؟». گفتيم: نه. فرمود: «ما براى پيكار با مشركان، از مشركان كمك نمىگيريم».
2 / 2 - 9 - كوچك نشمردن دشمن
77. امام علىعليه السلام: هيچ دشمنى را كوچك مشمار، گرچه ناتوان باشد.
78. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: بپرهيز از كوچك شمردن دشمن؛ چرا كه از مراقبت، باز مىدارد؛ و چه بسيار كوچكى كه بربزرگ پيروز شد!
79. امام علىعليه السلام - در حكمتهاىمنسوب بهايشان -: كارِ دشمن را به هنگامى كه با او نبرد مىكنى، كوچك مشمار؛ چرا كه اگر پيروز شدى، ستايش نشوى، و اگر او بر تو پيروز گشت، معذورت ندارند. ناتوانى كه مراقب دشمن نيرومند است، به سلامت نزديكتر است از نيرومندى كه فريفته ناتوانى دشمن است.
2 / 2 - 10 - سياست حق وسياست باطل
80. امام علىعليه السلام: دوستِ زيرك، حقيقت است و دشمنش، باطل.
81. امام علىعليه السلام: ما در روزگارى به سر مىبريم كه بيشتر مردم آن بىوفايى را زيركى مىدانند و نادانان، آنان را سياستمدار مىخوانند. آنها را چه مىشود؟ خدا آنها را بكشد! شخص زيرك، از نيرنگ در كار، آگاه است؛ امّا امر و نهى خدا، مانع اوست و با اينكه قدرت دارد، آن را بهكار نمىبندد. امّا آنكه پرواى دين ندارد، فرصتطلبى مىكند و سودجويى مىنمايد.
2 / 2 - 11 - سياست رفتار با دوستان
82. امام علىعليه السلام: تمام دوستىات را درباره دوستت نثار كن؛ امّا به وى اطمينان تمام منما. با او كمال همراهى را داشته باش؛ امّا تمام رازها را به وى مگو، تا آنكه (از يك سو )حقّ خردمندى را به جا آورده باشى و (از دگر سو )وظايف دوستى را.
83. امام علىعليه السلام: لغزشهاى دوستت را تحمّل كن، براى هنگامه هجوم دشمنت.
84. امام علىعليه السلام: هركس از يارى رسانى به دوستش غفلت ورزد، با گامهاى دشمنش، هشيار مىگردد.
85. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: اينكه دوستت را نزد دشمنت ببينى به تو آسيبى نمىرساند، كه اگر به تو سود ندهد، ضرر نمىزند.
86. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: چون دوستى دارى كه برادرى و محبّتش را نمىپسندى، آن را براى مردم، آشكار مساز كه مانند شمشيرِ كُند در خانه انسان است، كه دشمن را مىترساند و نمىداند كه كُند است يا تيز.
87. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: چون با انسانى دوست شدى، بر تو لازم است كه دوست دوست او نيز باشى؛ ولى لازم نيست كه با دشمن او دشمن باشى، چون اين بر خدمتگزار او لازم است، نه بر كسى همانند او.
88. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: هرگاه يكى از يارانت به تو نيكى روا داشت، نهايت خوبى را در حقّ او روا مدار و قدرى از آن را واگذار كه به هنگام آشكار شدن خيرخواهى فراوان او، بر آن بيفزايى.
2 / 2 - 12 - سياست رفتار با دشمنان
89. امام علىعليه السلام: با دشمنانت مشورت كن تا اندازه دشمنى و اهداف و مقصودشان را از نظرشان دريابى.
90. امام علىعليه السلام: در برخورد با دشمنت، مراقب توان و فرصت مناسب باش تا پيروز شوى.
91. امام علىعليه السلام: پيش از توانمندى، بر دشمن يورش مَبَر.
92. امام علىعليه السلام: به هنگام روى كردنِ دشمن، متعرّض او مشو؛ چرا كه روى كردنش او را بر تو يارى دهد، و به هنگام روى گرداندنِ دشمن، متعرّض او مشو؛ چرا كه روى گرداندنش تو را از كار او كفايت كند.
93. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: كُشندهترينِ چيزها براى دشمنت آن است كه به وى نفهمانى كه او را دشمن گرفتهاى.
94. امام علىعليه السلام: با دشمنت مصافحه كن، هرچند ناپسند دارد، كه اين از فرمانهاى خداىU به بندگانش است. او مىفرمايد: «بدى را با بهترين روش، دفع كن. ناگاه، (خواهى ديد) همان كس كه ميان تو و او دشمنى است، گويى دوستى گرم و صميمى است. امّا جز كسانى كه داراى صبر و استقامتاند به اين مقام نمىرسند، و جز كسانى كه بهره بزرگى (از ايمان و تقوا) دارند، بدان نايل نمىگردند.
95. امام علىعليه السلام: حكيمان پيشين چنين مىگفتند: شايسته است كه آمد و شد به خانهها براى ده منظور باشد: نخستين آن، خانه خداى Uبراى انجام دادن عبادت خدا و برپا داشتن حقّش و اداى فريضه حجّش... و نهمين آن، خانههاى دشمنانى كه مداراى با آنها، (آتش )شرارتشان را خاموش مىكند و با چارهجويى و لطف و مدارا و ديدارشان، دشمنىشان از بين مىرود.
96. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: اندكى به دشمنت نزديك شو تا خواستهات تأمين شود؛ اما در نزديكى با او، افراط مكن كه خود و ياورت را خوار مىكنى، و در چوب آويخته شده در برابر خورشيد بنگر كه چون كجش كنى، سايهاش زياد مىشود و چون در اين كار، زيادهروى كنى، سايه كم مىگردد.
97. امام باقرعليه السلام: بر (گزند) دشمنتان صبر كنيد و آنان را بپاييد.
98. امام صادقعليه السلام - از سفارشهاى لقمان به پسرش، ناتان -: پسركم! از جمله سلاحهايى كه مىتوانى دشمنت را با آن از پاى درآورى، مدارا و ابراز خشنودى از اوست، و از وى دورى مكن كه نهانِ خودت را برايش آشكار كردهاى و او را آماده رويارويى ساختهاى.
2 / 2 - 13 - سياست رفتار با همگان
99. امام علىعليه السلام: مردمان را با معيار (ويژه) خودشان ارزيابى كن.
100. امام علىعليه السلام: از نشانههاى حكمت، فرمانبردارى از بالا دست و گرامى داشتن همتايان و انصاف با زيردستان است.
101. امام علىعليه السلام: (نمونهاى) از رفتار حكيمانه اين است كه: با بالا دستِ خود، جدال نكنى و زيردستان را خوار نسازى و به كارى كه در توان تو نيست، نپردازى و زبانت با دلت، و گفتارت با رفتارت مخالفت نكند و در آنچه نمىدانى، سخن نگويى و كارها را به هنگام روى آوردن (فراهم شدن زمينه انجام دادن آن) رها نسازى و به هنگام پشت كردن، پيگيرى نكنى.
102. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: با آزاد مردان، تنها با بزرگوارى رفتار كنيد، با مردمانِ متوسط، با ميل و هراس، و با مردمان پست، با خوارى.
103. امام علىعليه السلام: مردم را بر سنّتها و آيينشان برپاى دار و (چنان كن) كه بىگناهان، از تو احساس امنيت كنند و بدكاران، از تو بترسند؛ و به مرزها و كنارههاى شهرها رسيدگى كن.
104. امام علىعليه السلام: بپرهيز از هر كارى كه آزادهاى را از تو بِرَماند، يا جايگاه تو را خوار سازد، يا بدى را به سويت سرازير كند، و يا عقوبتى را بدان عمل در رستاخيز، به دوش كشى!
105. امام علىعليه السلام - در حكمتهاى منسوب به ايشان -: برخى از مردماناند كه اگر بر نيكىشان بيفزايى، تو را كوچك كنند و اگر آنان را دوستِ ويژه قلمداد كنى، تو را سبُك سازند.
خشنودىشان را جايگاهى نيست كه آن را بشناسى، و خشمشان مكانى ندارد كه از آن بپرهيزى. اگر با اينان برخورد داشتى، دوستىهاى عمومى را با آنان به كار بند و آنان را از دوستى خصوصى، محروم ساز، تا آنچه به آنان روا داشتى، مانعى باشد در برابر آسيبهاى آنان، و آنچه را از آنان دريغ داشتى، بردارنده احترام آنان شود.
نظرات شما عزیزان: