ديدگاه فقها و عالمان ديني درباره غنا و موسيقي:

1- حرمت مطلق غنا كه مشهور بين فقها است.
شيخ صدوق، شيخ مفيد، ابن ادريس، صاحب جواهر،شيخ انصاري با تفسيري خاص خود، و صاحب جواهر فرموده:
از ضروريات مذهب شيعه حرمت غنا است و از علمای معاصر مرحوم آیت ا.. گلپایگانی و آیت ا...بهجت همین دیدگاه را دارا می باشند. مبنای آنها احتیاطی بودن است. وبه روایت زیر استناد می كنند. 
"الغنی مما قال ا...عروجل من الناس من یشری لهو الحدیث لیضل عن سبیل ا...بغیر علم وتتخذها هزوا اولئك لهم عذاب مهین "

خداوند متعال انسان را برای بندگی خود آفریده. حلال و حرام را در کتابش روشن کرده . 
هنر از بدیهیات زندگی بوده و خواهد بود. در قرآن، شاعر گمراه هم داریم و شاعر هدایت یافته هم داریم.
هنرمندان و صنعتگران برای سلیمان نبی سازه ها و تماثیل هنری میساختند.
موسیقی چیز شاخ و دُم داری نیست. قرائت قرآن با صوت خوش، همان قرائت توأم با موسیقیست.
پس بستگی دارد که هنر چه جهتی به خود بگیرد. هنر چشم نواز و هنر گوش نواز روح انسان را تلطیف میکند.
هنر را در سراسر خلقت خداوند میتوان دید.

یکی از موضوعاتی که در جامعه ما مطرح است بحث موسیقی مجاز یا حلال و حرام است.

ایا در قران راجع به حرمت موسیقی و خوانندگی زنان،آیه ای داریم؟علت عقلی و معیار حرمت موسیقی چیست؟

ایا برگزاری اکستر در برخی شهر ها ممنوع و در برخی شهرها مجاز است؟

تعریف غنا و لهو ولعب در قرآن چیست؟

اثبات حرام بودن موسیقی غنا و مطرب از قرآن

(بسم الله الرحمن الرحیم)

سخنرانی استاد رائفی پور پیرامون موسیقی

دانلود سخنرانی استاد رائفی پور با موضوع موسیقی - تهران - دانشگاه علوم پزشکی - 1389 

فایل تصویری:

لینک مستقیم / 214 مگابایت / دریافت

لینک غیر مستقیم / 214 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 214 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 214 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 214 مگابایت / لینک کمکی

فایل صوتی:

لینک مستقیم / 7 مگابایت / دریافت

لینک غیر مستقیم / 7 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 7 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 7 مگابایت / لینک کمکی

لینک غیر مستقیم / 7 مگابایت / لینک کمکی

دانلود سخنرانی استاد رائفی پور پیرامون موسیقی - دانشگاه آزاد قزوین - 1389 

دانلود با فرمت flv:

دانلود در قالب 1 فایل zip:

لینک مستقیم / 163 مگابایت / دریافت

لینک غیر مستقیم / 163 مگابایت / لینک کمکی

دانلود در 3 قسمت:

لینک مستقیم / بخش 1 l بخش 2 l بخش 3

لینک غیر مستقیم / بخش 1 l بخش 2 | بخش 3

لینک غیر مستقیم / بخش 1 l بخش 2 | بخش 3

لینک غیر مستقیم / بخش 1 l بخش 2 | بخش 3

لینک غیر مستقیم / بخش 1 l بخش 2 | بخش 3

دانلود با فرمت mp4:

دانلود در قالب 1 فایل zip:

لینک مستقیم / 628 مگابایت / دریافت

لینک غیر مستقیم / 628 مگابایت / لینک کمکی

دانلود در 3 قسمت:

لینک مستقیم / بخش 1 l بخش 2 l بخش 3

لینک غیر مستقیم / بخش 1 l بخش 2 | بخش 3

توجه: کیفیت فایل flv و mp4 برابر میباشد و اختلاف حجم فایل‌ها به علت نوع فرمت فایل میباشد نه کیفیت آن.

فایل صوتی:

لینک غیرمستقیم / دریافت

لینک غیرمستقیم / بخش ۱ l بخش ۲ l بخش ۳

مضرات موسیقی به زبان ساده

دریافت

ضرورت آرامش و مشکلات زندگی

دریافت

موسیقی و شب عروسی

دریافت

موسیقی بهشتی!

قال ابوالحسن (علیه السّلام): مَن نزَّهَ نفسَه عن الغناء فاِنَّ فی الجنهِ شجرهً یأمرُ اللهُ عزّوجلّ الریاحَ اَنْ تحرّک‌ها فَیسمعُ لها صوتاً ام یَسمعْ بمثله و مَن لم یتنزَّه عنه لم یَسمعْه.
کسی که خود را از غناء و ساز و آواز، پاکیزه و دور نگه دارد در عوض آن در بهشت درختی است که خداوند به باد فرمان می‌دهد که آن درخت را به حرکت درآورد و از آن درخت صدایی دل نواز به گوش می‌رسد که هرگز مانند آن را نشنیده است، اما کسی که در دنیا خود را از غناء، پاکیزه و دور نگه ندارد آن صدا را نمی‌شنود.
«جامع الاحادیث الشیعه، ج ۱۷، ص ۲۰۷»

آلات موسیقی چه می گویند؟

سَمِعَ امیرالمؤمنین (علیه السّلام) رجلاً یَطربُ بالطَنبور فمنعه و کَسَرَ طنبورَه … فقال: اِنّه یقول: سَتَندِم سَتَندِم اَیا صاحبی سَتَدخُل جهنَّم اَیا ضاربی.
امیرالمؤمنین امام علی (علیه السّلام) شنید مردی طنبور می‌نوازد، وی را از این کار منع کرد و طنبورش را شکست و از وی خواست که توبه کند او هم توبه کرد، سپس به او فرمود: آیا می دانی هنگامی که طنبور نواخته می‌شود چه می‌گوید؟ عرض کرد جانشین رسول خدا (صلی الله علیه و آله): داناتر است. حضرت فرمود: می‌گوید: بزودی پشیمان می‌شوی، به زودی پشیمان می‌شوی ای صاحب من! به زودی داخل جهنم می‌گردی ای نوازنده من!
«مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۲۲۰»

خدا به مجلسی که در آن غنا باشد نظر نمی‌کند!

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): الغناءُ مجلسٌ لاینظر اللهُ اِلی اَهلهِ.
مجلس غناء مجلسی است که خدواند به اهل آن نظر (لطف و رحمت) نمی‌کند.
«وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۸۸»

 غنا موجب فقر و نفاق است!

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): الغناءُ یورث النفاقَ و یُعقِبُ الفقر.

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): اِستماعُ اللَّهو و الغناء یُنبِتُ النفاقَ کما یُنبت الماءُ الزَّرع.
گوش کردن به چیزهای بیهوده و غناء و آوازه خوانی، نفاق را می‌رویاند همان گونه که آب کشتزار را می‌رویاند.
«وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۳۶»

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): الغناءُ عُشُّ النفاق.
غناء و آوازه خوانی، لانه نفاق و دوروئی است.
«وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۲۷»

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): الغناءُ یُورِثُ الفقر.
غناء و آوازه خوانی موجب فقر و تنگدستی می‌گردد.
«مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۲۱۳»

قال الامام الباقر (علیه السّلام): الغناءُ یُنبِتُ النفاق فی القلب کما یُنبت النخلُ الطلع.
غناء و آوازه خوانی نفاق و دروئی را در دل می‌رویاند همان گونه که درخت نخل، خوشه خرما را رویش می‌دهد.
«دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۲۰۸»

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): اَربعٌ یُفسِدنَ القلبَ و یُنبتنَ النفاقَ فی القلب کما یُنبِتُ الماءَ الشجرَ؛ اِستماعُ اللَّهو و ….
چهار چیز است که قلب و روح را تباه و نفاق را در آن می‌رویاند، همچنان که آب، درخت را می‌رویاند؛ (یکی از آنها) گوش دادن به چیزهای لغو و بیهوده است.
«بحار الانوار، ج ۷۹، ص ۲۵۲»

حرمت موسیقی در قرآن!

عن ابی عبدالله (علیه السّلام) فی قول الله تعالی: «و اجتنبوا قولَ الزُّور» (حج، ۳۰)، قال: قول الزُّورِ الغِناء.
امام صادق – علیه السّلام – درباره سخن خداوند که می‌فرماید: «از گفتار باطل بپرهیزید» فرمود: گفتار باطل همان غناء است.
«وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۲۷»

قال الامام الباقر (علیه السّلام): الغِناءُ مِمّا وَعَدَاللهُ علیه النارَ و تلا هذه الآیه: و مِنَ الناس مَن یشتری لهوَ الحدیث لیُضِلَّ عن سبیل الله … (لقمان، ۶).
غنا و آوازه‎خوانی از جمله گناهانی است که خداوند برای آن وعده آتش داده است، سپس این آیه را تلاوت فرمود: «برخی از مردم کسانی هستند که سخن بیهوده را می‌خرند تا دیگران را از روی نادانی از راه خدا گمراه کنند و آیات الهی را به استهزاء گیرند، برای آنان عذابی خوارکننده خواهد بود».
«وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۲۶»

امام صادق (علیه السّلام):

خانه‌ای که در آن غناء و ساز و آواز نواخته شود، از مصیبت‌ها و بلاهای دردناک در امان نیست و دعا در آن خانه مستجاب نمی‌گردد و فرشتگان به آن خانه وارد نمی‌شوند.

بیتُ الغناء بیتٌ لا تُؤمَنُ فیه الفجیعهُ و لا تُجابُ فیه الدَّعوهُ و لا تَدخلُه الملائکه.

دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۲۸۰

سؤال: شرکت در مجالس عروسی یا جشن‌هایی که در آن برنامه‌های موسیقی لهوی اجرا می‌گردد چه حکمی دارد و وظیفه فرد در زمینه امر به معروف و نهی از منکر چیست؟

جواب:  شرکت در چنین مجالسی درصورتی‌که فرد به وظیفه امربه‌معروف و نهی از منکر خویش عمل نکند جایز نیست و در صورت وجود شرایط، باید نهی از منکر نماید و گاه ممکن است ترک مجلس یا عدم حضور در آن از مصادیق نهی از منکر باشد. همچنین درصورتی‌که احتمال اثر نمی‌دهد و مطمئن است که نهی از منکر بی‌تأثیر است، بنا بر احتیاط واجب لازم است به شکلی کراهت و ناراحتی خود را از گناه اظهار نماید بلکه اگر متمکّن از نهی از منکر نیست و حضور او عرفا امضای کار آنان محسوب می‌شود و موجب تأیید یا تشویق آنان بر گناه می‌گردد حضور جایز نیست هرچند صدای غنا و موسیقی لهوی را گوش نکند.

استفتائات آیت الله سیستانی حفظه الله

خدا به مجلسی که در آن غنا باشد نظر نمی‌کند.

قال الامام الصّادق (علیه السّلام): الغناءُ مجلسٌ لاینظر اللهُ اِلی اَهلهِ.
مجلس غناء مجلسی است که خداوند به اهل آن نظر (لطف و رحمت) نمی‌کند.
وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۸۸

 مطالب بیشتر در: http://nidamat.com/?p=103

امام صادق علیه السلام:

لا یَحِلُّ بیعُ الغِناء و لا شِراءُه و استماعُه نفاقٌ و تعلیمهُ کُفر.
خرید و فروش (آلات) غناء و موسیقی حلال نیست و گوش دادن به آن، نفاق و دوروئی و آموزش دادنش، کفر و بی دینی است. (دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۲۰۹)

با توجه به اینکه اخیرا برخی سازمان ها از جمله آموزش و پرورش جهت پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان، اقدام به برگزاری کلاس های موسیقی برای نوجوانان و دانش آموزان نموده است، نظر مراجع تقلید را در این زمینه جویا شدیم که متن زیر حاصل بررسی و تحقیق نظرات برخی از مراجع تقلید می باشد.

مراجع تقلید در مورد موسیقی و آموزش آن نظرات متفاوتی دارند. گروهی از مراجع نواختن، آموزش و یاد گیری موسیقی را مطلقا حرام می دانند که از جمله این افراد عبارتند از:

۱-  آیت الله صافی گلپایگانی: موسیقی مطلقا حرام است و استماع (شنیدن) از آلات موسیقی نیز مطلقا حرام است. (پاسخ کوتاه به ۵۷۰ پرسش از احکام، س ۲-۵۳۱ و استفتائات جامعه الزهرا، بخش موسیقی، قسمت استفاده از آلات موسیقی و قسمت تعلیم و تعلم موسیقی)

۲- آیت الله گلپایگانی: استفاده از آلات موسیقی و تعلیم و تعلم موسیقی مطلقا حرام است. (استفتائات جامعه الزهرا، بخش موسیقی، قسمت استفاده از آلات موسیقی و قسمت تعلیم و تعلم)

۳- آیت الله وحید خراسانی: خرید و فروش آلات موسیقی مطلقا چه سنتی چه غیر آن حرام و باطل است و نگهداری آنها بنابر احتیاط واجب حرام است و بنابر احتیاط واجب باید آنها را از بین برد و نواختن آلات موسیقی (چه سنتی چه غیر آن چه لهوی نواخته شود چه غیر لهوی، چه مطرب نواخته شود چه غیر مطرب) حرام و از گناهان کبیره است. شرکت در مجلسی که آلات موسیقی می نوازند – چه سنتی چه غیر آن چه مطرب یا لهوی بنوازند چه غیر مطرب و غیر لهوی بنوازند –حرام است. (استفتاء از پایگاه دفتر معظم له، کد ۲۱۶۵۹)

گروهی دیگر از مراجع هستند که گوش دادن به موسیقی در صورتی که کیفیت نواختن آن مناسب مجالس لهو و لعب نباشد را جایز می دانند اما وقتی در مورد برنامه اخیر آموزش و پرورش از آنها سوال نمودیم، توضیحاتی آوردند که لازم به توجه مسئولان عزیز است:

۱- آیت الله نوری همدانی: موسیقی با روح اسلام منافات دارد و انسان را از اهداف والای انسانی باز می دارد، و اگر لهوی و مفسده انگیز باشد، حرام است. (استفتاء از پایگاه دفتر معظم له، کد سوال ۲۵۵۴۶)

نوازنده تنبور روسیاه در روز قیامت

درباره نوازنده تنبور که نوعی تار است از حضرت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله) روایت شده است که فرمودند:
دارنده طنبور روز قیامت محشور می‌شود درحالی‌که صورتش سیاه و در دستش طنبوری از آتش است و بالای سرش هفتاد هزار فرشته قرار دارند که در دست هرکدام از آن‌ها عمودی آهنین است که بر سر و صورتش می‌زنند.

قال رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله): یُحشرُ صاحبُ الطَّنبور یوم القیامهِ و هو أسودُ الوجهِ و بِیَده طنبورٌ من نار و فوقَ رأسه سبعون اَلف ملکٍ، بید کُلُّ ملکٍ مِقْمعَهُ یَضربون رأسَهُ و وجهَه.
«مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۲۱۹»

درباره معنی طنبور یا تنبور در لغت‌نامه دهخدا چنین آمده است:

«یکی از آلات مهتز است از ذوات الاوتار. و صاحب نفایس الفنون گوید: طنبور همان است که اکنون به کمانچه مشهور است. قسمی ماندولینا از ذوات الاوتار و آن در ایران و بلغارستان و میان عرب متداول است. از آلات موسیقی و از ذوات الاوتار است، قسمی از آن را شش تا گویند که شش تار دارد و قسمی دیگر را سه تا که سه‌تار دارد. در قدیم دو وتر بر آن بوده و امروز تا شش وتر نیز بر آن کنند….»

لینک کوتاه مطلب : https://nidamat.com/?p=18958

۴. دیدگاه قرآن کریم درباره‏ىِ غنا و موسیقى

باید دانست که در آیات قرآن از لفظ «غنا» استفاده نشده، و امر و نهى خاصّى صریحا بدان تعلّق نگرفته‏است؛ بلکه تمسّک‏کنندگان به آیات، آنها را به‏واسطه‏ىِ دلایل خارجى همچون احادیث وارده در این باب دلیل بر حرمت گرفته‏اند. در این آیات الفاظى نظیر «قول زور»، «باطل» و «لهو الحدیث» آمده‏است که برخى آنها را به «غنا» معنا کرده‏اند.

براى روشن شدن صحّت و سقم این ادّعا به بررسى تفصیلى این آیات مى‏پردازیم:

۴. ۱. قول زور

در سوره‏ىِ حج از قول زور نهى شده‏است:

فاجتنبوا الرجس من الاوثان واجتنبوا قول الزور؛(۵۱) از بت‏هاى پلید و «سخن زور» اجتناب کنید.

دلالت این آیه بر حرام بودن «قول زور» کاملاً آشکار است. «زور» به معناى باطل و دروغ آمده است.

علاّمه طباطبایى در المیزان مى‏نویسد:

کلمه‏ىِ زور به معناى انحراف از حق است و به همین دلیل به دروغ نیز «زور» مى‏گویند و نیز هر سخن باطل دیگرى را زور نامند.(۵۲)

این آیه، با توجه به اضافه شدنِ «زور»به «قول»، از چیزى از جنسِ «گفتار و محتوا» نهى نموده است و نسبت به چیزهایى نظیر «صوت» که از مقوله‏ىِ کیفیّت است، ساکت است؛ ولى منشأ اصلى حمل این آیه بر مورد غنا، احادیث وارده در تفسیر آیه‏ىِ مزبور است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت و اگر با استفاده از روایات بپذیریم که قول زور به معناى غناست، دیگر نسبت به صوت که از مقوله‏ىِ کیفیت است، ساکت نخواهد بود؛ بلکه نفس غنا، حرام خواهد بود. قدر متیقن از معناى غنا همان است که اشاره شد.

۴. ۲. لهوالحدیث

در سوره‏ىِ لقمان آمده‏است:

و من النّاس من یشترى لهو الحدیث لیضل عن سبیل اللّه‏ بغیر علم و یتخذها هزوا اولئک لهم عذابٌ مُهین(۵۳)

گروهى از مردم، خریدار سخنان بیهوده‏اند، تا به نادانى مردم را از راه خدا، گمراه کنند و راه خدا را لوث کنند. آنان عذابى خوار کننده دارند.

از این آیه، حرمت خرید «لهوالحدیث» استفاده مى‏شود. در تفسیر المیزان در باره‏ىِ معناى این آیه آمده است:

کلمه‏ىِ لهو به معنى هر چیزى است که انسان را از مهمّش باز دارد و «لهو الحدیث» سخنى است که انسان را از راه حق منحرف و منصرف نموده و به خود مشغول کند و همچون داستان‏هاى خرافى و هدایت‏کننده به‏سوى فساد و فجور و یا سرگرمى به شعر و موسیقى و مزمار و سایر آلات لهو که همه از مصادیقِ «لهوالحدیث»اند.(۵۴)

منشأ این که بسیارى از مفسران همچون علامه طباطبایى و طبرسى(۵۵) و بسیارى از فقها، غنا را از مصادیق «لهوالحدیث» دانسته‏اند، آن است که تعدادى از روایات وارده از سوى معصومان علیهم‏السلام «لهوالحدیث» را به «غنا» تفسیر نموده‏اند.

۴. ۳. زور

در سوره‏ىِ فرقان آمده‏است:

والذین لا یشهدون الزور و و اذا مروا باللغو مروا کراما(۵۶)

آنان که به دروغ شهادت نمى‏دهند و چون از کنار ناپسندى بگذرند، با بزرگوارى گذر کنند.

در تفسیر مجمع البیان چنین آمده است:

بعضى گفته‏اند: «زور» به معنى شرک است. پاره‏اى دیگر گفته‏اند: به معناى دروغ است و دروغى بالاتر از شرک وجود ندارد. برخى نیز گفته‏اند: به معناى اعیاد یهودیان و مسیحیان است.

مجاهد گفته است: «زور» غنا است و از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام نیز چنین نقل شده است.

ریشه و اصل زور، به معناى «تزویر» و «باطل را به صورتِ حق نشان دادن» است.(۵۷)

این آیه و آیه‏ىِ حج، تقریبا داراى یک معنایند و در تفسیر این آیه نیز روایاتى از ائمّه‏ىِ اطهار علیهم‏السلام نقل شده است که «زور» را غنا معرفى مى‏نماید.

۲. ۲. ۳. حقیقت عرفى غنا

برخى از علما بر این عقیده‏اند که واژه‏ىِ عنا در زمان نزولِ آیات و ورودِ روایات بابِ غنا، در موردِ آوازهاى لهوى و آلوده به گناه، به کار مى‏رفته و به اصطلاح در این معنا داراى حقیقتِ عرفى بوده است.

«حقیقت عرفى» در اصطلاح فقه و اصول عبارت است از معنایى از یک کلمه که در میانِ عُرِف معمولِ مردم، معناى حقیقىِ آن به شمار مى‏رود؛ حال خواه، آن معنا، موضوع لهِ واقعىِ کلمه باشد، خواه چنین نباشد. به اعتقادِ برخى از فقها، مرادِ آیات و روایات را باید در این معناى عرفى، جستجو نمود.

براى آن که صحت و سقم این عقیده، روشن شود، لازم است، این مسئله از نظر تاریخى، تحلیل گردد که در ادامه به آن پرداخته مى‏شود.

۲. ۲. ۴. نسبت غنا و موسیقى

از آنچه در معناى موسیقى و غنا گذشت، استفاده مى‏شود که موسیقى در معناى اول خود از غنا اعم است و هر صوت و صداى آهنگ‏دارى را که محرک احساسات انسان باشد، شامل مى‏گردد.

باید دانست که در نظر بسیارى از فقها، آنچه با نام «غنا» خوانده مى‏شود، تنها به موسیقىِ آوازى، محدود مى‏شود؛ اما در نظر برخى غنا شامل موسیقىِ سازى نیز مى‏شود؛ چنان که موسیقىِ سازى در بسیارى از احادیث، موضوعِ احکام شرعى واقع شده، و گاه از نوع خاصّى از سازها نیز نام برده شده است.

۲. ۳. ترجیع

ترجیع، در کلامِ اهل فنّ مفهومى کاملاً واضح ندارد:

– زمخشرى ترجیع را به «گردانیدن آواز و نغمه زدن» معنا مى‏کند.

– صاحب منتهى الارب(ناظم الاطباء) مى‏گوید: «[ترجیع] بازگرداندن آواز در حلق است».

– بسیارى از اهل لغت و فقها آن را به «غلتاندن و رفت و برگشت صدا» تعریف نموده‏اند.

مى‏توان گفت: ترجیع همان «چهچهه» در موسیقى ایرانى است که به «تحریر» نیز معروف است و خواننده در آن بدونِ اداىِ کلام و کلمه‏اى، حرکتى از حرکات الفبا را با قطع و وصل متوالىِ صوت، نغمه مى‏کند. از انواع آن مى‏توان به «تحریر بلبلى» و «تحریر شارکى» اشاره کرد.

۲. ۴. طرب

در موردِ معناى طرب، نظریّات مشابهى عرضه شده است:

– «زمخشرى» در باره‏ىِ طرب مى‏نویسد:

هو خفّه من سرورٍ او همٍّ؛(۲۱) [طرب] سَبُکى حاصل از شادى یا حزن است.

– در کتاب‏هاىِ «قاموس المحیط»، «محمع البحرین» و «مصباح المنیر» نیز معناى طرب را به این صورتِ شرح داده‏اند:

طرب عبارت است از سَبُکى ناشى از غایت اندوه و یا غایت شادى و یا غایت آرزو.(۲۲)

مشهورِ اهلِ فنّ (اعم از لغویان و فقها) نیز، همین نظر را برگزیده‏اند.

با اندکى تأمّل در کلامِ اهل لغت و فقها، درمى‏یابیم که طرب همان حالتِ خاصّى است که بر اثرِ شنیدن اقسامِ لهوىِ موسیقى، بر انسان عارض مى‏گردد و نوعى سَبُکىِ عقلى را به همراه آورده، انسان را از حالتِ هوشیارى خارج کند.

از نشانه‏هاى ظاهرىِ این حالت، فاصله گرفتن شخص از هویّت و شخصیّتِ واقعى خویش است. این نشانه ممکن است به صورتِ حرکاتِ دور از شأن، خود را نشان دهد. این حالت، روحانى نیست؛ چون سبکىِ روحى یا به عبارتى نشاط و انبساطِ روحى، مطلوب و ممدوح است و حتّى بر اثرِ شنیدنِ تلاوتِ قرآن ممکن است دست دهد؛ بلکه حالتى مادّى است که در نتیجه فاصله گرفتن از «عقل» رخ مى‏دهد. این حالت را مى‏توان به حالتِ افرادِ مست، تشبیه کرد.

چکیده

در آیات قرآن از لفظ «غنا» استفاده نشده، و امر و نهى خاصّى صریحا بدان تعلّق نگرفته‏است؛ بلکه تمسّک‏کنندگان به آیات، آنها را به‏واسطه‏ىِ دلایل خارجى همچون احادیث وارده در این باب دلیل بر حرمت گرفته‏اند. در این آیات الفاظى نظیر «قول زور»، «باطل» و «لهوالحدیث» آمده‏است که برخى آنها را به «غنا» معنا کرده‏اند.

در باب غنا و موسیقى، آیات و احادیثى دال بر حرمت و حلّیّت وجود دارند که هیچ یک توانایى اثبات حکم مطلق غنا را نداشته و وافى به مقصود قائلان به حرمت مطلق یا حلیّت مطلق نیست.

نتیجه‏ىِ این بررسى کوتاه این است که غناى شهوانى و فسادانگیز حرام و غیر آن حلال و مباح است؛ لذا معناى غناى حرام در آواز لهوى و مفسده‏انگیز متعیّن مى‏گردد.

کلید واژه‏ها:

غنا، موسیقى، قول زور، باطل، لهو الحدیث، لهو و لعب.

۱. مقدمه

موسیقى با کارکردهاىِ گوناگونى که در دوره‏ىِ معاصر یافته، موضوعى نو به شمار مى‏رود که از قرآن کریم به عنوان راهنمایى جاودانه انتظار مى‏رود، در خصوص حرمت یا حلیت آن ارائه‏ىِ طریق کند. در این مقاله، تلاش مى‏شود، با استناد به آیاتى از قرآن و روایات تفسیرى مربوط و نقد و بررسى آنها به بررسى این موضوع پرداخته شود.

۲. تحلیل مفهومى غنا و موسیقى

مفهوم شرعىِ «غنا» و «موسیقى» مهم‏ترین مسائلِ این مبحث به شمار مى‏رود. اجمالِ آیات و روایاتِ این باب در خصوصِ این مورد، سبب شده است که این مسئله در ابهام و پیچیدگى از بى‏نظیرترین مسائل به حساب آید.

شاید عدمِ معرفى ملاک واحدى براى یافتن معناى غنا و موسیقى، علّت بروز این مشکل باشد. چرا که عدّه‏اى از فقها، در فتاواى خود، معناى لغوى غنا، پاره‏اى معناى عرفى آن و برخى دیگر مفهومِ خاصّى از آن را ملاک قرار داده‏اند.

اوّلین قدم در این راه، آن است که با پژوهشى دقیق، مناط و ملاک معینى در اخذِ معناىِ شرعىِ غنا مشخّص شود.

افزون بر این مشکل، ابهام برخى دیگر از اصطلاحاتِ مرتبط با این بحث، بر این پیچیدگى دامن مى‏زند. نقشِ تعیین کننده‏ىِ معناى این واژگان، هنگامى روشن مى‏شود که بدانیم، بسیارى از فقها، احکامِ بابِ غنا و موسیقى را با احکام خاصِّ این موارد به دست مى‏آورند و در بعضى موارد نیز، از آنها در تعریفِ غنا بهره مى‏جویند. اصطلاحاتى همچون، طرب، ترجیع، لهو، لعب، باطل و… که هر یک داراى تفصیلات و توضیحاتِ بسیارى است.

لذا براى ورود موفّق به بحثِ فقهى موسیقى، لازم است، معانىِ مراد از اصطلاحاتِ این باب را مورد بررسى قرار دهیم:

گوش دادن به موسیقی در مسیر طولانی

پرسش

طبق روایات سرگرم شدن و پرکردن اوقات فراغت با موسیقی گناه کبیره است. آیا هنگام رانندگی در مسیرهای طولانی می توان موسیقی گوش داد یا این مسئله نیز حکم اشتغال به لهو ولعب را دارد؟ آیا موسیقی عرفانی با اشعار الهی (مثل برخی ترانه های دکتر اصفهانی) نیز حرام است؟ اسلام چه دستوری برای شاد شدن روح و جسم دارد؟ آیا صرفا محبت اهل بیت و یادآوری مصائب آنها باعث خستگی و دلزدگی روح نمی شود؟

پاسخ اجمالی

اگر یک موسیقی مصداق حرام بود گوش کردن به آن در حالات مختلف مانند رانندگی و غیر آن فرقی ندارد. هر موسیقی که شرایط موسیقی حرام را داشته باشد ، حرام است، و اسم های گوناگون ( مانند عرفانی، سنتی و...) مطلب را تغییر نمی‌دهد. شما باید تشخیص بدهید که آیا موسیقی مورد نظر مصداق موسیقی حرام است یا نه؟

موسیقی حرام در قرآن

در پاسخ به این سوال که آیا آیات و روایات منصوص و معتبر در حرمت غنا و موسیقی وجود دارد؟ باید گفت:

آن‌چه از مجموع كلمات فقها و سخنان دانشمندان اسلامی در این زمینه می‌توان استفاده كرد، این است كه غناء، آهنگ‌های طرب‌انگیز و لهو باطل است و به عبارت دیگر: غنا آهنگ‌هایی است كه متناسب مجالس فسق و فجور و اهل گناه و فساد می‌باشد كه قوای شهوانی را در انسان تحریك می‌كند و گاه یك آهنگ هم خودش غنا و لهو و باطل است و هم محتوای آن، به این ترتیب كه اشعار عشقی و فساد‌انگیز را با آهنگ‌های مطرب بخوانند. و گاه تنها آهنگ، غنا است، به این ترتیب كه اشعار پرمحتوا یا آیات قرآن و دعا و مناجات را به آهنگی بخوانند كه مناسب مجالس لهو لعب است، و در هر دو صورت حرام می‌باشد.

و در یك بررسی كوتاه، برخی از مفاسد غنا عبارتند از:

الف ـ تشویق به فساد اخلاق: مجالس غنا معمولاً مركز انواع مفاسد است و آن‌چه به این مفاسد دامن می‌زند همان غنا است.

ب ـ غافل شدن از یاد خدا: تعبیر به «لهو» كه در تفسیر «غنا» در برخی از روایات اسلامی آمده، اشاره به همین حقیقت است كه غنا انسان را آن چنان مست شهوات می‌كند كه از یاد خدا غافل می سازد.

حجت الاسلام حسینی ژرفا گفت: نه تنها در قرآن کریم هیچ نکوهشی در مورد موسیقی نیست، بلکه در سه جا موسیقی ستایش می شود. آنچه در قرآن نکوهش شده لهو، لغو و زور است.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «فقه و موسیقی؛ تقابل یا تعامل» به همت انجمن اندیشه و قلم و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات  برگزار شد. در این نشست پیروز ارجمند موسیقی دان و آهنگساز و حجت الاسلام ابوالقاسم حسینی ژرفا استاد حوزه سخنرانی کردند.

حجت الاسلام حسینی ژرفا در ابتدای جلسه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه موضع فقه شیعه نسبت به موسیقی چیست و تعاریف غنا و لهو و موسیقی مشروع و غیر مشروع چیست؟ گفت: موسیقی در آثار فقهی معمولا با عنوان غنا بیان شده و مقصود از غنا موسیقی آوازی است نه سازی. در کل غنا صدای موزون و خوش آهنگ است که خواه از گلوی انسان درآید و خواه از آلات موسیقی.

وی ادامه داد: غنا یعنی صدای امتداد یافته که در گلو غلت بخورد و موجب طرب شود. طرب یعنی نوعی از خود رهیدگی و سبکی، خواه از سر شادی باشد و یا از سر غم. بسیاری از نغمه ها و نوحه ها و بسیاری از قرائت های قرآن هم غنا هستند. فقیهی را نمی شناسیم که از این سنت ها نهی و پرهیز کرده باشد.