از اين كلام استفاده مى شود كه در كارهاى كليدى بايد افرادى را كه از خاندان هاى پاك مى باشند، برگزيد.

6 و نيز اميرمؤ منان على عليه السلام فرمودند:

حسن الاخلاق برهان كرم الاعراق (123)

خوش خويى ها نشانه نيكى رگ ها است .

منظور از ((نيكى رگ ها)) همان پاكى خانوادگى است كه فرزند از پدر و مادر به ارث مى برد.

در جنگ جمل كه در سال 36 هجرى در بصره بين سپاه على عليه السلام و سپاه عايشه و طلحه و زبير واقع شد، على عليه السلام در يك نقطه از جبهه به فرزندش محمد حنفيه فرمود: حمله كن ، و از آنجا كه لشكر بصره در برابر محمد حنفيه تيراندازى مى كردند، محمد حنفيه منتظر ماند كه تيراندازى دشمن تمام شود، آن وقت حمله كند.

بار ديگر على عليه السلام به او فرمود: حمله كن !

او حمله كرد، ولى بين تيرها و نيزه ها توقف نمود و از پيشروى باز ايستاد. امام على عليه السلام به نزد او آمد:

فضربه بقائم سيفه و قال ادركك عرق من امك (124)

با راستاى شمشيرش به او زد و فرمود: رگى (ارثى ) از مادرت به سراغ تو آمده است .

امام صادق عليه السلام فرمود:

فرزند نا مشروع چند نشانه دارد:

1 ما خاندان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را دشمن دارد. 2 به كار حرامى كه از آن به وجود آمده (يعنى زنا) تمايل و اشتياق دارد. 3 دين را سبك مى شمرد. 4 در بر خورد با مردم خشن و بد اخلاق است .(125)

آرى شخصى كه بر اساس غير قانونى پى ريزى شده در چنين فردى زمينه براى كارهاى غير قانونى و گناه بسيار است .

نتيجه اينكه : قانون وراثت از اصول مسلم اسلامى و علمى است كه اگر بر اساس نادرست و ناسالم باشد، يكى از مهمترين زمينه هاى گناه و گرايش به گناه را در انسان به وجود مى آورد.

قانون وراثت

امروز بر همگان روشن است و از نظر علمى و دينى از مسلمات است كه همانگونه كه فرزندان در شئون جسمى از پدر و مادر ارث مى برند در امور معنوى و حالات روحى نيز ارث مى برند.

مثلا پدر و مادرى كه شجاع ، پاكدامن ، با اراده و متدين هستند، نقش ‍ بسيار در انتقال اين صفات به فرزندان خود دارند.

و به عكس اگر ترسو، ناپاك ، سست اراده و بى بندوبار باشند، مسلما زمينه ساز اين صفات در فرزندان خود خواهند شد، براى توضيح بيشتر به ذكر يك آيه و چند روايت مى پردازيم :

1 در قرآن مى خوانيم كه حضرت نوح عليه السلام در مورد قوم گنهكار خود چنين نفرين كرد:

گفتار و كتب ضالّه

يكى از زمينه هاى فرهنگى گناه و انحراف كتب گمراه كننده و يا وسايل تبليغاتى گمراه كننده مى باشد. و لذا در اسلام خواندن ((كتب ضالّه )) و يا گوش دادن به سخنان گمراه كننده حرام است .

توضيح اينكه : همانگونه كه جسم انسان ها از نظر قدرت و توان مختلف است ، مثلاً بعضى قدرت تحمل دويست كيلو بار را دارند و بعضى حتى قدرت تحمل پنج كيلو بار را ندارند، فكر انسان ها نيز تفاوت دارد. بعضى توان حل يك مساله ساده ى رياضى را ندارند و بعضى همچون كامپيوتر نيرومند، مشكل ترين مسايل رياضى را در چند لحظه حل مى كنند.

در اسلام ، حفظ حريم قانون بسيار مورد توجه و تاكيد قرار گرفته و از قانون شكنى و التقاط و بدعت گذارى كه تجاوز از حريم قانون است شديداً نهى و منع شده است تا آنجا كه بدعت گذار در اسلام محكوم به اعدام است و تفاوتى ندارد كه چيزى بر قانون اسلام بيفزايد و يا چيزى را بكاهد، حلالى را حرام كند يا به عكس .

يكى از نكات لطيف و جالبى كه در قرآن و روايات اسلامى در راستاى حفظ حريم قانون ديده مى شود داستان حضرت ايوب عليه السلام مى باشد كه به انواع مصايب گرفتار شد و در برابر همه فشارها و رنج صبر و استقامت كرد. در يك مورد نسبت به همسرش ناراحت شد. (گويا همسرش به دنبال انجام كارى رفت و دير به خانه بازگشت و ايوب كه از بيمارى رنج مى برد سخت ناراحت گرديد) و چنين سوگند ياد كرد كه هرگاه قدرت پيدا كند يكصد ضربه يا كمتر به او بزند و او را تنبيه كند اما بعد از بهبودى مى خواست به پاس وفادارى ها و خدماتش او را ببخشد ولى مساله سوگند و نام خدا و حريم قانون الهى در ميان بود؛

از احاديث جالب اينكه امام صادق عليه السلام فرمود:

ان بنى امية اطلقوا للناس تعليم الايمان ولم يطلقوا تعليم الشرك لكى اذا حملوهم عليه لم يعرفوه (101)

بنى اميه تعليم ايمان را براى مردم آزاد گزاردند ولى تعليم شرك را آزاد نگذاردند تا اگر مردم را بر شرك وادار كردند آن را نشناسند. (و در نتيجه از روى جهل قبول شرك نمايند).

اين حديث بيانگر آن است كه : بنى اميه از شناخت شرك و انواع آن جلوگيرى مى كردند زيرا اگر مردم معنى شرك و انواع آن را مى فهميدند از بنى اميه كه غوطه ور در شرك بودند، روى برمى گرداندند و به امامان اهل البيت عليهم السلام كه از شرك به دور بودند متوجه مى شدند، آرى رهبران طاغوتى حساسيت داشتند كه مردم از دستورات سازنده و بيدار بخش اسلام ، آگاه نشوند تا جهل آنها باعث توقف و ركود آنها شود، و زمينه انحراف آنها را فراهم سازد.

در ((گناه شناسى )) از موضوعات بسيار مهم ، شناخت ((زمينه هاى گناه )) است ؛ چنانكه گفته اند: قابليت قابل ، اصل مهم براى تهذيب نفوس ‍ است .

باران كه در لطافت طبعش خلاف نيست

در باغ لاله رويد و در شوره زار خس

كسى كه مى خواهد گناه نكند حتماً بايد به زمينه هاى گناه توجه كند، وقتى آنها را شناخت به پيشگيرى و درمان آنان بپردازد.

كمبود ويتامين ها در بدن ، انسان را آماده پذيرش ميكرب ها مى كند و يا بيمارى ها را پرورش و گسترش مى دهد، پس بايد اين كمبودها جبران گردد تا زمينه پذيرش و همچنين زمينه پرورش بيمارى ها از بين برود. بنابراين بايد ((زمينه شناس و زمينه زدا)) باشيم . مثلا اگر در منزل چاه فاضلابى زمينه ساز انواع پشه ها مى باشد سمپاشى بيهوده است بايد چاه را پر كرد.

در بررسى زمينه هاى گناه مى توان امور بسيارى را نام برد كه هر يك با كميت و كيفيت خاصى زمينه ساز هستند. اما در اينجا به چند موضوع مهمتر در اين رابطه مى پردازيم مانند:

1 زمينه هاى فرهنگى و تربيتى .

در انسان غرايزى وجود دارد كه گاهى دچار افراط يا تفريط مى شود، پس بايد راههاى تعديل آنها را شناخت .

امام على عليه السلام در گفتارى مى فرمايد:

خداوند فرشتگان را به عقل اختصاص داد (وآنها تكوينا محكوم به اطاعت عقل هستند) و حيوانات را به شهوت و غضب ، اختصاص داد. (وآنها به طور تكوينى محكوم به ارضاى غرائز حيوانى هستند) اما انسان را با اعطاء همه (عقل و خشم و شهوت ) شرافت بخشيد. پس هرگاه پيروى از عقل كند، مقامش برتر از فرشتگان خواهد شد، زيرا با بودن خشم و شهوت ، اطاعت از عقل نموده است ، و اگر اطاعت از شهوت و غضب كند، از حيوانات ، پست تر است ، زيرا با داشتن عقل پيروى از خشم و شهوت نموده است .(77)

قرآن در مورد كسانى كه از غرائز حيوانى پيروى مى كنند مى فرمايد:

اولئك كالاَنعامِ بل هم اءضلّ سَبيلا(78)

آنها همچون چارپايان بلكه گمراهترند.

همان گونه كه پيرى و ضعف ، زمينه هجوم كسالت و بيمارى هاى گوناگون مى گردد، گاهى عيب و يا گناهى زمينه و كليد انواع گناهان مى شود. مثلاً:

1 حسادت ، انسان را به انواع گناهان مانند كارشكنى ، تهمت ، دروغ و سوء قصدها و...وادار مى كند. امام صادق عليه السلام فرمود:

ان الحَسَد يَاكُل الاِيمانَ كَما تَاكُلُ النّار الحَطَب (68)

همانگونه كه آتش ، هيزم را مى بلعد، حسادت ايمان را مى بلعد.

انسان حسود به هر تلاشى كه رقيب خود را بشكند، دست مى زند.

2 بخل و حرص ، بخل سبب ندادن زكات و خمس و ترك انفاق و مى شود، به علاوه مردم از بخيل ناراحتند و همين موجب بدگويى ها و سوء ظن ها مى گردد؛

اميرمؤ منان على عليه السلام فرمود:

البُخلُ جامِع لِمساوِى العُيُوب وَ هُو زمام يقادُ بِه اِلى كلّسوء(69)

بخل ، جامع و گرد آورنده همه ى بدى ها است ، و افسارى است كه همه ى بدى ها را بسوى خود مى كشاند.

حرص نيز سبب گناهانى مانند: كم فروشى ، احتكار، گران فروشى ، رشوه خوارى ، تملق و انواع بى تقوايى ها مى شود.

3 دروغ ، انسان با دروغ گناهان خود را توجيه مى كند و زير پوشش ‍ توجيه هاى دروغين ، صدها گناه ديگر بروز مى كند، امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود:

جُعِلَت الخَبائِثُ كُلّها فى بَيتٍ و جُعِلَ مِفتاحُها الكذب (70)

تمام زشتى ها در اتاقى قرار داده شده ، و كليد آن ، دروغ است

4 خشم و بداخلاقى ، عيبى است كه سبب فحش ، غيبت ، دشمن تراشى و انواع زشتى ها مى شود، امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود:

الغضب مفتاح كل شر(71)

خشمِ (بى كنترل ) كليد هر بدى است .

عيوب و گناهان ديگرى نيز وجود دارند كه زمينه ساز گناهان ديگر مى شوند، مانند: بدگمانى ، حرام خوارى ، شراب خورى ، ستيزه جويى ، ترس ، تكبر و....كه براى رعايت اختصار از شرح بيشتر خوددارى شد.

1 امام صادق عليه السلام در ضمن گفتارى فرمود:

يغفر للجاهل سبعون ذنباً قبل ان يغفر للعالم ذنب واحد(61)

هفتاد گناه از جاهل ، بخشيده مى شود قبل از آنكه يك گناه از عالم ، بخشيده گردد.

2 رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله در ضمن گفتارى فرمود:

اگر عالمان دين و زمامداران ، فاسد شدند، مردم نيز فاسد مى شوند.(62)

و در سخن ديگر فرمود:

عوام امت من اصلاح نمى شوند مگر با اصلاح خواص امت من !

در آيه 44 تا 48 سوره حاقهّ مى خوانيم :

و لو تَقَوّلَ علينا بعض الاَقاويل . لاَخَذنا منِه بِالَيمين . ثمّ لَقطعنا مِنه الوَتين . فَما مِنكم مِن اَحد حاجِزين .

و اگر او (پيامبر) سخن دروغ بر ما مى بست ، ما او را با قدرت مى گرفتيم ، سپس ‍ رگ قلبش (يعنى شاهرگش ) را قطع مى كرديم ، و احدى از شما نمى توانست مانع شود و از او حمايت كند.

در قرآن افراد بدعت گذار و تحريف گر بسيارى مطرح شده اند اما خدا درباره ى هيچكدام از آنها اين گونه سخن نگفت كه : ((رگ گردنت را مى زنيم )) ولى به پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به خاطر عصمت و مقام علم و آگاهيش چنين مى فرمايد، زيرا او شخص بزرگى است كه گناهش نيز بسيار بزرگ است .

بنابراين آنان كه داراى شخصيت علمى و دينى هستند و انتسابشان به دستگاه دين بيشتر است ، مسئوليت بيشترى دارند.

یك تقسيم بندى ديگر در مورد گناهان

امام على عليه السلام در گفتارى فرمود:

ان الذنوب ثلاثة ... فذنب مغفور و ذنب غير مغفور و ذنب نرجو لصاحبه و نخاف عليه ...

گناهان بر سه گونه اند: گناه بخشودنى و گناه نابخشودنى و گناهى كه براى صاحبش ، هم اميد (بخشش ) داريم و هم ترس از كيفر.

سپس فرمود: ((اما گناهى كه بخشيده است ، گناه بنده اى است كه خداوند او را در دنيا كيفر مى كند و در آخرت كيفر ندارد. در اين صورت خداوند حكيم تر و بزرگوارتر از آنست كه بنده اش را دو بار كيفر كند.

اما گناهى كه نابخشودنى است ، حق الناس است يعنى ظلم بندگان نسبت به همديگر كه بدون رضايت مظلوم بخشيده نمى شود.

و اما نوع سوم ، گناهى است كه خداوند آن را بر بنده اش پوشانده و توبه را نصيب او نموده است ، و در نتيجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و هم اميد به آمرزش پروردگارش دارد، ما نيز درباره ى چنين بنده اى ، هم اميدواريم و هم ترسان .(38)

در كتاب تحرير الوسيله امام خمينى قدس سره در مورد معيار گناهان كبيره ، چنين آمده است :

1 گناهانى كه در مورد آنها در قرآن يا روايات اسلامى وعده ى آتش ‍ دوزخ ، داده شده باشد.

2 از طرف شرع ، به شدت ، از آن نهى شده است .

3 دليل ، دلالت دارد كه آن گناه ، بزرگتر از بعضى از گناهان كبيره است .

4 عقل ، حكم كند كه فلان گناه ، گناه كبيره است .

5 در ذهن مسلمينِ پاى بند به دستورات الهى ، چنين تثبيت شده كه فلان گناه ، از گناهان بزرگ است .

گناه به معنى خلاف است و دراسلام هر كارى كه برخلاف فرمان خداوند باشد، گناه محسوب مى شود.

گناه هر چند كوچك باشد چون نافرمانى خداست ، بزرگ است .

رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله در سخنى به ابوذر فرمودند:

لاتنظر الى صغر الخطيئة و لكن انظر الى من عصيته (3)

كوچكى گناه را ننگر، بلكه بنگر چه كسى را نافرمانى مى كنى !.

((عمروبن عبيد)) يكى از علماى اسلام ، به حضور امام صادق عليه السلام آمد، سلام كرد و سپس اين آيه را خواند:

﴿الذينّ يجتنبون كبائر الاثم و الفواحش ﴾ (17)

نيكوكاران كسانى هستند كه از گناهان بزرگ ، و زشتى پرهيز مى كنند.

سپس سكوت كرد و دنبال آيه را نخواند؛

امام صادق عليه السلام به او فرمودند: ((چرا سكوت كردى ؟!))

علماى اسلام از قديم گناهان را بر دو گونه تقسيم نموده اند:

1 گناهان كبيره (بزرگ ).

2 گناهان صغيره (كوچك ).

اين تقسيم بندى از قرآن و روايات سرچشمه گرفته است ؛

در قرآن چنين مى خوانيم :

﴿ان تجتنبوا كبائر ماتنهون عنه نكفر عنكم سيئاتكم و ندخلكم مدخلا كريماً﴾ (10)

در روايات اسلامى ، واژه هاى ديگرى نيز در مورد گناهان مختلف به كار رفته مانند: جريره ، جنايت ، زَلّت ، عثرت ، عيب ، و...كه هركدام بيانگر نوعى از گناه است كه ممكن است به سراغ انسان بيايد.

بِسم اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم

دو باغ را كنار هم در نظر بگيريد كه از نظر آب و هوا و نوع گياهان و درختان يكسانند. باغبان يكى از آنها به آفات و آسيب هايى كه باغ را تهديد مى كند توجه دارد، قهرا آن باغ از طراوت و شادابى و ميوه و گل و شكوفه برخوردار است ، ولى باغبان ديگر به آفات و آسيب ها يا توّجه ندارد و يا بى خبر است ، در نتيجه باغى پژمرده و ميوه هايى كرم خورده خواهد داشت .

دریافت

دریافت

دریافت

دریافت

احادیثی درباره مال و ثروت