ترین های خداشناسی!

براهین وجود خدا متعدد و بسیارند و افراد مختلف با سطح معرفتی و عقلی گوناگون راه های متفاوتی را در اثبات خدای تبارک و تعالی می پیمایند. اما در این میان براهین و استدلال هایی وجود دارند که "ترین" های استدلال های خداشناسی اند! در این نوشتار به بررسی این ترین ها می پردازیم!

اولین ترین!

برهان نظم ساده ترین و آسان ترین برهان خداشناسی است که همه ی افراد آن را به راحتی می فهمند و درک می نمایند. در این برهان بر اساس مفهوم نظم که معنایی روشن است به وجود خداوند تبارک و تعالی استدلال می شود. خاصیت نظم این است که بین امور مختلف رابطه و تناسب و توازن خاصی به وجود می آورد و آنها را به سوی هدف خاصی هدایت می کند. برهان نظم دو مقدمه دارد:

اول آن که در عالم طبیعت، نظام استواری وجود دارد که انسان به خوبی آن را درک می کند. تمام کتاب های علمی جدید در واقع تفسیر و توضیح همین روابط و حقیقت در عالم طبیعت است. این مقدمه بیان گر همان مفهوم نظم است که قابل درک و روشن برای همه ی انسان هاست.

"ترین" دوم!

برهان دیگر خداشناسی که نزدیک ترین برهان است برهان انفسی نام دارد. این برهان انسان را فرا می خواند که با نظاره در خودش به وجود خالق پی ببرد، در این برهان چون خود انسان به خودش نزدیک ترین است این برهان نزدیک ترین و دومین "ترین" براهین خداشناسی است! قرآن کریم نیز به این برهان اشاره می نماید از جمله آنجا که می فرماید: "أولم یتفکروا فی أنفسهم، آیا در آفرینش خودشان تفکر نمی کنند؟!" (روم /8)

روشن ترین!

برای مفهوم شدن بیشتر این براهین که دو برهان خداشناسی مهم به شمار می روند، مثال ساده می زنیم مثلا ما می خواهیم وجود خورشید را برای کسی اثبات کنیم، به او می گوییم یک راه که ساده ترین است آن است که به اطراف خود بنگرد و ببیند که گیاهان رشد می کنند و همه جا نورانی است و غیره و این نشانه ها او را به وجود خورشید رهنمون می سازد. اما در یک راه دوم که نزدیک ترین است به او می گوییم که به خودش نگاه کند و مثلا تیره شدن رنگ پوستش و یا گرم شدن بدنش را ببیند که این خودش دلیل بر وجود خورشیدی است که گرما و نور تولید کرده است. اما در یک راه دیگر که محکم ترین راه استدلالی است به او می گوییم سرت را بالا بگیر و خورشید را ببین: آفتاب آمد دلیل آفتاب! یعنی خود خورشید دلیل بر وجودش است!

"ترین" سوم!

این راه اخیر که استدلال بر خورشید با خود خورشید است راهی است که در براهین خداشناسی محکم ترین برهان است که از خود خدا به او استدلال می شود. این برهان در اصطلاح اهل فن برهان "لم" نامیده می شود یعنی پی بردن از علت به معلول در مقابل برهان "إن" که حرکت از معلول به علت است. دو برهان قبلی براهین إنی بودند ولی این برهان که محکم ترین برهان خداشناسی است برهان لم است که خود خدا دال بر وجود خود اوست. این طریقه برهان صدیقین است که در نهایت ایجاز و ظاهر سهل آن به شدت دشوار است و فهم آن به سهولت امکان پذیر نیست! علاقه مندان به این برهان را به کتب تخصصی ارجاع می دهیم.

نتیجه گیری

براهین سه گانه ای که به ترتیب آسان ترین، نزدیک ترین و محکم ترین براهین خداشناسی هستند "ترین" های سه گانه ای هستند که راه خداجویان را به سوی شناخت حق تعالی می گشایند.

ن. رادفر                

منابع:

1- براهین خداشناسی – آیت الله جوادی آملی

2- سلسله بیانات آیت الله دکتر رفیعی در محرم الحرام سال 1391 در قم

3- جهان بینی توحیدی – شهید مطهری (ره)

4- تفسیر المیزان – علامه طباطبایی (ره)