با بررسی آیات قرآن و روایات پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام به دست می ‏آید كه انگیزه بعثت و اهداف آن در دو پایه خلاصه می ‏شود:

۱- نفی معبودهای باطل و عوامل سقوط.

۲- پیمودن راه ‌های تكامل در ابعاد گوناگون كه اساس آن اعتقاد به یكتایی و بی‏ همتایی خداست.

ولی در پرتو تجزیه و تحلیل آیات و روایات، می ‏توان به ده انگیزه و هدف از اهداف و انگیزه‏ های بعثت اشاره كرد كه عبارتند از:

۱- اتمام حجّت، چنان كه در آیه ۱۶۵ سوره نساء می ‏خوانیم: «رُسُلاً مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ لِئَلاّ یَكُونَ لِلنّاسِ عَلَی اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ؛ پیامبرانی كه بشارت دهنده و بیم دهنده بودند، تا بعد از این پیامبران، حجّتی برای مردم بر خدا باقی نماند) و بر همه اتمام حجّت شود.»)

۲ ـ رفع اختلاف، چنان كه در آیه ۲۱۳ سوره بقره می ‏خوانیم: «كانَ النّاسُ اُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرینَ وَ اَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْكُمَ بَیْنَ النّاسِ فیَما اخْتَلَفُوا فِیهِ؛ مردم در آغاز یك دسته بودند و تضادی در میانشان وجود نداشت، به تدریج جوامع و طبقات پدید آمد، و اختلافات و تضادهایی در میان آن‏ها رخ داد در این حال خداوند پیامبران را برانگیخت، تا مردم را بشارت و بیم دهند، و كتاب آسمانی كه به سوی خود دعوت می ‏كرد، با آنها نازل نمود، تا در میان مردم در آن‏چه اختلاف داشتند، داوری كند.»

۳- قیام به عدالت، چنان كه در آیه ۲۵ حدید می‏ خوانیم: «لَقَدْ اَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ اَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَالْمِیزانَ لِیَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ؛ ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها كتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل كردیم، تا مردم قیام به عدالت كنند.»

۴- آزادی و آزادگی، و رهایی از امور بیهوده و خرافات، چنان‏كه در آیه ۱۵۷ سوره اعراف می ‏خوانیم: «اَلَّذِین یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ ... وَ یَضَعُ عَنْهُمْ اِصْرَهُمْ وَ الاَغْلالَ الَّتی كانَتْ عَلَیْهِمْ؛ كسانی كه از فرستاده خدا پیامبر صلی الله علیه و آله پیروی می ‏كنند ... پیامبری كه بارهای سنگین و زنجیرهایی را كه بر آنها بود از دوش و گردنشان، بر می‏ دارد. منظور از زنجیر در این‏جا عبارت است از: زنجیر جهل و نادانی، بت‏ پرستی و خرافات، انواع تبعیضات و بی‏ عدالتی ‏ها، قوانین نادرست، و اسارت و استبداد در چنگال طاغوت ‏ها است

۵ ـ هدایت، امر به معروف و نهی از منكر و رهایی از ظلمت‏ ها و كشیدن انسان‏ها به سوی نور، چنان‏كه در آیه ۱ و ۵ ابراهیم، و ۱۶ مائده و ۱۷۵ اعراف آمده، از جمله در آیه یك سوره ابراهیم می ‏خوانیم: «الـر * كِتابٌ اَنْزَلْناهُ اِلَیْكَ لِتُخْرجَ النّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ؛ این كتابی است كه بر تو ای پیامبر نازل كردیم، تا مردم را از تاریكی ‏های (شرك و ظلم و جهل) به سوی روشنایی (ایمان، عدل و آگاهی) به فرمان پروردگارشان درآوری.»

۶ ـ آموزش كتاب و حكمت، چنان كه در آیه ۲ سوره جمعه می‏ خوانیم: «هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الاُمِیّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ؛ خداوند كسی است كه در میان جمعیّت درس نخوانده، رسولی از خودشان برانگیخت كه آیاتش را بر آنها می ‏خواند، و آنها را تزكیه می ‏كند، و به آنان كتاب (قرآن) و حكمت می ‏آموزد.»

۷ ـ تهذیب و پاك‏سازی، چنان كه در آیه ۲ جمعه (آیه قبل) همین مطلب ذكر شده است.

۸ ـ آزادی انسان‏ها از زیر یوغ طاغوت‏ها و استكبار، چنان‏كه در آیه۳۶ نحل می ‏خوانیم: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِی كُلِّ اُمَّةٍ رَسُولاً اَنِ اعْبُدُواللّهَ وَاجْتَنِبُوا الطّاغُوتَ؛ ما در هر امّتی رسولی برانگیختیم كه خدای یكتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب كنید.»

۹ـ تقویت و ارتقاء تفكّر و اندیشه صحیح و والا، چنان كه امام كاظم علیه السلام فرمود: «مابَعَثَ اللّهُ اَنْبِیائَهُ وَ رُسُلَهُ اِلی عِبادِهِ اِلاّ لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ ... وَاَكْمَلُهُمْ عَقْلاً اَرْفَعُهُمْ دَرَجَةً فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ؛ خداوند پیامبران و رسولان را به سوی بندگانش مبعوث نكرد، مگر این كه از جانب خدا تعقل كنند و بیندیشند و از این سو، بر معلومات و ارتقاء فكری خود بیفزایند.»

۱۰- تكمیل و ارتقاء ارزش‏های اخلاقی، چنان كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اِنَّما بُعِثْتُ لاُتَمِّمَ مَكارِمَ الاَخْلاقِ؛ همانا به پیامبری برانگیخته شده ‏ام تا ارزش‏های اخلاقی را به كمال برسانم.»

و در سخن دیگر فرمود: «اِنَّما بُعِثْتُ لاُتَمِّمَ حُسْنَ الاَخْلاقِ؛ همانا مبعوث شده‏ ام تا نیكی اخلاق را به درجه عالی و كمال برسانم.»

امید كه در پرتو بعثت از تمام فرهنگ‏های بیگانه، رهایی یابیم و جسم و جان خود را با تعالیم انبیا ـ خصوصا پیامبر بزرگ اسلام ـ شست و شو دهیم.

منبع: سايت تبيان