اهمیت شستن دست ها برای خردسالان

آموزش دست شستن به کودکان پیش دبستانی

«دستهات رو بشور» جمله‌ای است که چندین بار در روز تکرارش می‌کنیم و حتما قبلاً هم از زبان دیگران می‌شنیدیم. فرزندتان می بایست یاد بگیرد که چه از دستشویی بیرون بیاید، یا از محل بازی، برای غذا خوردن بخواهد که بنشیند، و یا هر وضعیت دیگری که دست هایش تمیز نباشد، آن را انجام دهد. شستن دست کاری است که باید بعنوان عادت رفتاری دربیاید. به هر حال برای اینکه کاری تبدیل به یک عادت شود، مدت زمانی را نیاز دارد.

با نگرانی‌هایی که در باره آنفلوانزاهای فصلی در گفتار و خطوط خبری وجود دارد، به خوبی می‌شود فهمید که بیشتر مردم می‌دانند باید جلوی شیوع و پراکندگی عوامل بیماری زا را بگیرند و بهداشت فردی را افزایش دهند. به نقل از جامعه میکروبیولوژی، بیش از نیمی از بیماری های مرتبط با مواد خوراکی بواسطه نشستن دست و یا درست نشستن آنها می باشد. به عنوان مثال، هپاتیت A در کودکان در مراکز نگهداری کودکان بصورت مستقیم با نشستن دست ها بعد از عوض کردن پوشک و یا دستشویی رفتن مرتبط بوده است. اما همچنان یک پرسش بزرگ:

آیا کودکان دست‌های خود را به روش صحیح می‌شویند؟ عموم مردم چطور؟

اگر چه این امر، کاری بسیار ساده بنظر می رسد، اما خاطرمان باشد که حتی ساده ترین امور را باید آموخت. از آنجا که اکثر بیماری ها با آلوده بودن دست ها رابطه ای تنگاتنگ دارند، لذا آموزش دست شستن علیرقم سادگی آن، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

متخصصان مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کنند که در هر بار شستشو باید حداقل ۲۰ ثانیه دست‌ها را با صابون و آب سالم جاری (گرم، اگر که در دسترس باشد) شست. در صورتی که آب تمیز در دسترس نباشد، می‌توان از یک پاک کننده الکلی استفاده کرد، اما واضح است که این نوع محصولات، کثیفی و گل و لای را از دست پاک نمی‌کند و آب و صابون همواره بهترین گزینه است.

و حال چرا بسیار مهم است که آموزش دست شستن به کودکان به شیوه صحیح صورت پذیرد؟. بر اساس گزارش CDC بیش از ۸۰ درصد آلودگی‌ها از طریق دست منتقل می‌شوند و از آنجا که کودکان در سنین پیش از دبستان خیلی به هم نزدیک هستند و همه چیز خود اعم از خوراکی، اسباب بازی، لوازم نقاشی و کاردستی و غیره را با یکدیگر مبادله و به اشتراک میگذارند، پس شستشوی دست برای این کودکان بسیار مهم است تا بتوانند بهتر با میکروب‌ها مبارزه کنند.

در اینجا چند شیوه آموزش را با هم مرور می‌کنیم:

آموزش دست شستن به کودکان

دستهای خود را بشویید

بهترین یادگیری کودکان زمانی است که یک الگوی خوب و مناسب در دسترس و جلوی چشمشان باشد. شما با شستشوی دستان خود در حضور کودکان خردسال، نه تنها به آنها شیوه صحیح شستشوی دست را نشان می‌دهید، بلکه اهمیت آن را هم برای کودک مشخص می‌نمائید. دستهای خود را قبل از خوردن غذا، پیش از شروع به تهیه غذا، بعد از استفاده از دستشوئی، پس از انجام کارها و … بشوئید و به گونه ای آن را به کودکانتان نشان دهید و یا در حین انجام بگوئید.

زمان شستشوی دست را گوشزد کنید

شاید شما بدانید که قبل از تناول خوراک و بعد از دستشویی باید دستها را شست، ولی کودکان به خوبی این موضوع را درک نمی کنند و زمان آن را درست نمی‌دانند. پس با آنها برای اینکه چه موقع باید به طرف دستشویی بروند، تمرین کنید.

چرایی شستشوی دست را برای کودکان تشریح کنید

تاکید می‌شود که هرآنچه برای افراد بزرگسال روشن و واضح است، لزوماً برای خردسالان روشن نیست. توضیح دهید که شستشوی دست چگونه میکروب‌هایی را که باعث بیماری می‌شوند، را از ما دور می‌کنند.
پدری را می شناسم که با پسرش به شکار میکروبهای نامرئی ای می روند که بصورت موجودات میکروسکوپی روی پوست شان بازی می کنند و تنها سلاح نابودی آنها صابون است.

میکروبی که با یک پلاکارد اعلام دوستی با کودکان می کند. فریب میکروبی

تجربه شخصی ام این است که هرگاه فرزندم در برابر این کار مقاومت می کند (که به بازی یا تلویزیون بپردازد)، صدای میکروبها را شبیه سازی می کردم که مثلاً می گفتند «ریحانه!! نرو دستت رو بشور! ما خیلی تو رو دوست داریم و …». ایشان هم برای انتقام گیری از آنها به سرعت اقدام به شستن دست می کرد.

چگونگی شستشوی دست (و چه مدت) را به خردسالان توضیح دهید

فرزندتان را به دستشویی و یا آشپزخانه ببرید و نحوه صحیح شستشوی دستها را به او نشان دهید. تفاوت آب گرم و سرد را به او نشان دهید و برای او نشانه ای بگذارید که بتواند شیرهای آب سرد و گرم را از هم تفکیک کند. دمای آب گرم باید طوری تنظیم شود که دست کودک خردسال را نسوزاند. تمام مراحل شستشو را با هم مرور کنید. مقدار مناسب صابونی که در هر بار شستشو باید استفاده کند را به او نشان دهید و اینکه چگونه باید آن را به دستهایش بمالد. خردسالان شناختی از مفهوم زمان ندارند، بنابراین یک تایمر را برای ۲۰ ثانیه استفاده کند و یا شعری را که حدود ۲۰ ثانیه طول بکشد را بخواند. تجربه شخصی ام استفاده از یک ساعت شنی کوچک برای فرزندانم بود.

سینک دستشویی در دسترس بودن برای کودک

اگر ارتفاع سینک برای کودکتان بلند است از چهارپایه یا صندلی استفاده کنید تا دست خردسال به راحتی به شیر آب برسد. همچنین دقت کنید که صابون هم در دسترس کودک باشد.

لذت بردن از شستشوی دستها

صابون‌های فانتزی، خوش بو (با رایحه میوه) و یا با اشکال شخصیت‌های مورد علاقه کودک خریداری کنید. انواع متفاوت آنها را در رنگ‌های مختلف می توانید در اکثر داروخانه‌ها بیابید. با این کار شستشوی دستها را به یک بازی یا تفریح تبدیل کنید.

جای صابون که شبیه یک دایناسور ساخته شده است. صابون فانتزی

از او نزد دیگران تعریف کنید و کارش را بزرگ جلوه دهید تا از اهمیت کارش آگاه شود. دستهایشان را بو کنید و از بوی آن تعریف کنید، بگذارید از حس خوب تمیز بودن لذت ببرند.

کودکان چه زمانی باید دستهایشان را بشویند؟

زمانهایی که دست شستن کودکان اهمیت می یابد را باید در ذهن خود و کودک مرور کرد.

کودکان باید قبل از اینها دستشان را بشویند:

خوردن غذا
دست گرفتن و جابجا کردن مواد خوراکی
آب بازی کردن (نکته ای که بزرگتر هم قبل از استخر مراعات نمی کنند)

کودکان باید بعد از اینها دستشان را بشویند:

استفاده از دستشویی
بازی در بیرون خانه، شن بازی، آب بازی
بازی با حیوانات
عطسه در دست و یا گرفتن بینی (فین کردن)
خوردن غذا
از مدرسه و یا مهد کودک برگشتن
سپری کردن زمان طولانی در محل های پر تردد (مثل سالن های بازی سرپوشیده، فروشگاه ها و پاساژهای خرید، سوپر مارکت ها، اتوبوس و متروها، …)

دست نوزادان

حتی دست نوزادان را نیز بشوئید. برای این کار می توانید به این ترتیب اقدام نمائید:
دست نوزاد را با صابون و یک حوله تمیز، گرم و خیس بشوئید.
دست نوزاد را با یک حوله خیس، گرم و تازه دیگر بشوئید.
دست ها را با دقت خشک کنید.

و در پایان باید گوشزد کرد که ممکن است کودکان چرا، چگونه و چه زمانی شستن دستها را بدانند، ولی فراموش کنند که این کار را انجام دهند. آنها زمانی دستهای خود را می شویند که آلودگی مانند یک تکه گل و یا رنگ، واضح و آشکار باشد. لذا آلودگی ای که کمتر دیده شود، بیشتر نادیده گرفته می شود. لذا صبور باشید و به آموزش دست شستن به کودکان ادامه دهید و یادتان باشد “ایجاد عادت نیاز به زمان دارد”.